TÜRKİYE'DE FARMAKOGNOZİ VE FARMASÖTİK BOTANİK ARAŞTIRMALARINA ÖNCÜLÜJ ETMİŞ İKİ ECZACI BİLİM İNSANI: TURHAN BAYTOP-ASUMAN BAYTOP

Turhan Baytop ve Asuman Baytop Büyük bir sevinç ve heyecan ile araştırma yaptılar. Bilgilerini çevreleriyle paylaştılar. Bize araştırma tutkusunu aşıladılar. Çok değerli bir bilimsel miras bıraktılar. Bilim hayatından hiç emekli olmadılar. Her biri kendi alanında dünya çapında bilimsel otorite oldu Eczacılık eğitimine çok önemli hizmetler yaptılar Örnek bilim insanı oldular.

Prof. Dr. Turhan Baytop İstanbul Üniversitesi Eczacı Okulundan 1945 yılında mezun olmuştur. Son sınıf öğrencisiyken Prof. Alfred Heilbronn’un kürsüsünde fahri olarak çalışmaya başlamış ve aynı zamanda doktora çalışmasına başlamıştır.

1946-47 yıllarında Askerlik görevini yaptıktan sonra 1948’de Farmakognozi Kürsüsü’ne asistan olarak girmiştir. “Ephedra campylopoda C.A. Meyer’in morfolojik, anatomik ve kimyasal karakterleri” konulu doktora tezini 1949 yılında tamamlayarak doktor olmuştur.

1951-52 yılları arasında Paris Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakognozi Kürsüsü’nde Prof. René Paris ile çalışmıştır.

1952’de “Anadolu Meyan Kökü ve Meyan Balı Üzerinde Farmakognostik Araştırmalar” konulu tezi ile Farmakognozi dalında “Üniversite Doçenti” ünvanını almıştır.

1963 yılında «Dişotu bitkisinin meyveleri üzerine araştırmalar» konulu takdim tezi ile profesör ünvanını almıştır. Prof. Baytop 1949-1999 yılları arasında 170 araştırma gezisi, kendi deyimiyle bitki avlama gezisi yapmış ve 11.000’e yakın bitki örneği toplamıştır. Topladığı örneklerden 30 takson bilim için yenidir ve bunların çoğuna Prof. Baytop’un adı verilmiştir.

Tıp Fakültesi’ne bağlı Eczacı Okulu’nun Fakülte olması için Prof.Dr. Sarım Çelebioğlu ve Prof.Dr. Kasım Cemal Güven ile büyük bir uğraş vermişlerdir. 1962’de Eczacılık Fakültesi’nin kurulması üzerine Fakültenin ilk dekanı seçilmiştir. Değişik tarihlerde 5 dönem toplam 12 yıl dekanlık yapmıştır. Prof. Dr. Sarım Çelebioğlu’nun emekliye ayrılması üzerine 1 Ağustos 1969’da Farmakognozi Kürsüsü başkanlığına seçilmiş ve emekli olduğu 1 Temmuz 1987’ye kadar bu görevini sürdürmüştür. 9 adet doktora tezine ve 2 adet yüksek lisans tezine danışmanlık yapmıştır. Mezun olduğu 1945 yılından itibaren Türk Eczacılık Tarihini araştırmaya ve belge toplamaya başlamıştır. Neden Eczacılık Tarihi ile ilgilendiğini şu şekilde açıklamıştır: “ Bir yıl Tıp ve Eczacılık Tarihi dersi gördük ama bize hep Tıp Tarihi anlatıldı. Mezun olunca bu eczacılığın bir tarihi yok mu diye merak ettim ve araştırmaya başladım.”

Bu alanda ilk yayını Prof. Sarım Çelebioğlu ile birlikte hazırladıkları “Ortaçağ Eczacılık Tarihine Kısa Bir Bakış ve İlk Bitkisel Droglar” başlıklı makaledir.

Turhan Baytop 40 yıllık araştırmalarını 1985 yılında “Türk Eczacılık Tarihi” kitabında yayınlamıştır. Turhan hocanın isteği üzerine 2001 yılında bu kitabın ikinci baskısının editörlüğünü yapmış olmak benim için büyük bir onurdur.

1984 yılında Yönetim Kurulu tarafından Eczacılık Tarihi ve Deontoloji dersini vermekle görevlendirilmiş ve 1 Nisan 1986’da açılış dersini vermiştir.

Turhan Baytop eczacılık için çok önemli iki toplantının kurucusudur:

1976 yılında Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı
1990 yılında Türk Eczacılık Tarihi Toplantısı

Her iki toplantı da gelenekselleşmiş ve iki yılda bir yapılmaktadır.

Bu iki toplantıdan başka iki özel toplantı daha düzenlemiştir:

1982 ‘de Prof.Dr.Sarım Çelebioğlu’nun doktor ünvanını alışının 50. yıldönümünde “Türkiye’nin Papaver Türleri Üzerinde Araştırmalar Toplantısı”
1992’de Prof. Dr. Sarım Çelebioğlu’nun ölümünün 10.yıldönümünde “Prof.Dr. Sarım Çelebioğlu Anısına Bilimsel Toplantı”

Farmakognozi doktoralarına verilen Mustafa Nevzat Eczacılık Ödülü 1989 yılında, bir eczacılık tarihi çalışmasına verilen Eczacı Hamdi Bey Ödülü 2002 yılında Turhan hoca tarafından başlatılmıştır.

Turhan Baytop Türkiye’nin ilk Eczacılık Tarihi Müzesini İ.Ü. Eczacılık Fakültesi içinde 1960 yılında kendi özel koleksiyonu ile kurmuştur. Zamanla eczacıların ve Topkapı Sarayı Müze Müdürü Hayrullah Örs’ün bağışladıkları tarihi malzeme ile bu müze genişlemiştir. 1999 depreminden sonra müzenin eşyaları Afife Mat tarafından korumaya alınmış ve fakültenin binaları restore edildikten sonra 2011 yılında Dekanlık ya- nındaki iki büyük salonda yeniden kurulmuştur. Bu tarihi mirasın korunması için Kültür ve Turizm Bakanlığına yapılan başvuru kabul edilerek bu müze 2017 yılında “Türk Eczacılık Tarihi İhtisas Müzesi” olarak tescillenmiştir.

Burhan Baytop Türk Eczacılığı ve Florasına yaptı- ğı katkılar nedeniyle bir çok ödül almıştır:

1986 – OPTIMA Gümüş Madalya

1988 - TÜBİTAK Bilim Ödülü

1992 - ECO Altın Madalya

1998 – Anadolu Üniversitesi Fahri Doktor Ünvanı

1977 yılında Fransız Eczacılık Akademisinin Türkiye’den seçilen ilk yabancı üyesi olmuştur.

Turhan Baytop 1945-2002 yılları arasında 240 makale ve 24 kitap yayınlamıştır.

İşte kitaplarını bazıları:

Asuman (Berk) Baytop, ilk ve Orta öğrenimi: Sainte-Pulchérie Fransız Kız Ortaokulu, lise öğrenimi Şişli Terakki Lisesi’nde yapmıştır.

1943 yılında istanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Eczacı Mektebinden mezun olarak aynı yıl Prof. Dr. Alfred Heilbronn’un asistanı olarak çalışmaya başlamıştır.

Doktorasını 1947-1949 yıllarında Zürich Politeknik Okulunda Prof. Dr. Hans Flück’ün yanında yapmıştır.

1949 yılında yurda dönünce Farmakognozi Enstitüsünde asistan olarak çalışmaya başlamıştır.

1952 yılında Üniversite Doçenti ve 1963 yılında Üniversite Profesörü ünvanını almıştır.

1964 yılında Farmasötik Botanik Kürsüsünü kurmuş ve emekli oluncaya kadar başkanlığını yürütmüştür.

1943 doktora tezine danışmanlık yapmıştır.

1943-1987 yıllarında yaptığı 160 gezide Türkiye’nin çeşitli bölgelerinden tıbbi ve faydalı bitki- ler toplamış ve bitkilerin yerli adlarını saptama- ya çalışmıştır.

İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbaryumunu geliştirmiş olup topladığı örnek sayısı 23.300’dür.

Asuman Baytop 1987’de emekli olduktan sonra Herbaryum’da ve evinde araştırmalarına devam etmiştir.

Aldığı ödüller şunlardır:

1978: Balkan Flora ve Vejetasyonu Uluslararası

Sempozyumu Şeref madalyası

1991: Anadolu Üniversitesi Fahri Doktor Ünvanı

1999: TÜBİTAK Hizmet Ödülü

2006: TEB Eczacılık Akademisi Hizmet ödülü

Asuman Baytop ve Turhan Baytop’un topladıkları örnekler ve yaptıkları yayınlar ile Türkiye Florasının tanınmasına sağladıkları katkılar nedeniyle 8.cilt onlara ithaf edilmiştir. 2011 yılında Osmanlı Bilimi Araştırmalar dergisi “Asuman Baytop Armağanı” özel sayısı yayınlamıştır.

Kaynaklar:

Feza Günergun: «Turhan Baytop (1920- 2002) Araştırarak, Toplayarak, Yazarak Geçen Bir Ömür» Osmanlı Bilimi Araş- tırmaları Cilt IV, Sayı 1, 2002
Feza Günergun: «Asuman Baytop’un Özgeçmişi, Botanik Gezileri, Bitki Ko- leksiyonu, Kitapları, Yayın Listesi» Os- manlı Bilimi Araştırmaları Cilt XI, Sayı 1-2, 2010
Feza Günergun: «Asuman Baytop’u Sonsuzluğa Uğurladık» Osmanlı Bilimi Araştırmaları Cilt XVII, Sayı 1, 2015
Ali A.Dönmez: «Asuman Baytop’u An- lamak» Osmanlı Bilimi Araştırmaları Cilt XVII, Sayı 1, 2015
Feza Günergun: «Prof. Dr. Dr. H.C. Asu- man Baytop’u Anma Toplantısı İ.Ü. Eczacılık Fakültesi, 19 Mart 2015» Os- manlı Bilimi Araştırmaları Cilt XVII, Sayı 1, 2015

TÜRKİYE'DE FARMAKOGNOZİ VE FARMASÖTİK BOTANİK ARAŞTIRMALARINA ÖNCÜLÜJ ETMİŞ İKİ ECZACI BİLİM İNSANI: TURHAN BAYTOP-ASUMAN BAYTOP

Comments

Etkin Eczacılık

Etkin Sağlık Dergisi

Etkin Sağlıkçıyız