Öksürük, solunum sisteminden sekresyonların ve yabancı maddelerin temizlen-mesinde önemli rolü olan koruyucu bir reflekstir, vücudun savunma mekaniz-masıdır. Aynı zamanda solunum yolu hastalıklarının en önemli ve en sık görülen semptomlarından biridir. Solunum yolu enfeksiyonlarının %95’inin gelişmekte olan ülkelerde meydana geldiği tahmin edilmektedir.
Çocuklarda Öksürük Tedavi Edilmeli mi?
Öksürük çocuklarda en sık görülen semptomlardan biridir ve ebeveynlerin en yaygın sağlık kuruluşuna başvurma nedenidir. Çocukta akut öksürük genellikle viral üst solunum yolu enfeksiyonuna (ÜSYE) yani soğuk algınlığına bağlıdır ve çoğu kendiliğinden düzelir. Ayrıca hava değişimleri, iç ve dış hava kirliliği, nem, irritan gazlar, sigara maruziyeti gibi çevresel faktörler çocuklarda öksürüğe yol açar. Okul öncesi ve okul çağındaki çocuklar bir okul yılında 5 ila 8 kez akut solunum yolu enfeksiyonu geçirmektedir. Özellikle sonbahar ve kış mevsimlerinde yineleyen viral enfeksiyonlar çocuklarda uzayan öksürüklere neden olabilir. Solunum yolu enfeksiyonun başlangıcından sonra öksürük; okul çağı çocuklarının % 35-40’ında 10 güne kadar, okul öncesi çocukların % 10’unda 25 güne kadar uzayabilir.
Öksürük iki kategoride incelenebilir: Normal/ Beklenen Öksürük ve Anormal Öksürük
Normal veya Beklenen Öksürük: Yapılan çalışmalarda son 4 hafta süresince ÜSYE olmayan çocukların 24 saat içinde 34 kez öksürdüğü görülmüştür. Bu çalışmalar bize öksürüğün bir savunma refleksi olduğunu göstermektedir. Bunun yanında eğer çocuğunuz bir solunum yolu enfeksiyonuna bağlı olarak öksürüyorsa, öksürük sayısını takip etmek hastalığın seyri hakkında fikir sahibi olmanız açısından iyi bir göstergedir.
NE KADAR ÖKSÜRÜK NORMAL?
Anormal Öksürük: Çocuklarda anormal öksürük; süreye göre (akut/subakut/ kronik), öksürük karakterine göre (kuru/balgamlı), zamanına göre (gece/ gündüz), yaş grubuna göre (bebeklik /çocukluk çağı/ adolesan) ve etiyolojiye göre (spesifik/ nonspesifik) olarak sınıflandırılır.
Çocuklarda akut ve subakut öksürük çoğunlukla viral üst solunum yolu enfeksi-yonu ile ilişkilidir, spesifik ayırıcı tanı testlerine gerek yoktur. Çocuklarda 2 hafta-dan kısa süren öksürükler akut öksürük olarak kabul edilirken kronik ya da persis-tan öksürük süresi 3-12 hafta arasında değişmektedir. Her ÜSYE doğal sürecinde 3-4 haftaya kadar uzayan öksürüğe neden olabilir. Kronik öksürük ortalama 4 hafta-dan uzun süren öksürük olarak tanımlanır.
Çocuklarda Kronik Öksürük Nedenleri Neler Olabilir?
Kronik öksürük okul öncesi çocuklarda %9, okul çağı çocuklarında %3 oranında görülmektedir. Kronik öksürüğü olan okul öncesi çocukların %35’i bir önceki ay içerisinde öksürük ilacı kullanmıştır. Türkiye’de çocuklarda en sık kronik öksürük nedenlerinden biri astımdır. Bunun yanında kronik öksürük çoğu zaman yanlış-lıkla astım tanısı almakta ve tedavi edilmektedir. Astım dışında tanısı olmayan bir çocukta artmış öksürük, çocukta eforla artan öksürük, gülme veya ağlama ile artan öksürük, gece uykudan öksürerek uyanma, ailede astım öyküsü bulunması çocukta astım tanısını işaret edebilir. Çocuğun astım tedavisi ile belirgin iyileşme göster-mesi ve astım tedavisi kesildiğinde şikayetlerin artması astım tanısını destekler. Çocuklarda astım %95 oranında 3-4 sene içerisinde geçmektedir.
Çocukluk çağında post nazal akıntı (geniz akıntısı) özellikle çocuğun alerjik duru-mu varsa kronik öksürük nedeni olabilir. Geniz akıntısı, mukusun burnunuzdan boğazınızın arkasına akması ve öksürüğe neden olmasıdır. Burun akıntısı sonrası öksürüğün devam ettiği durumlarda geniz akıntısı düşünülmelidir.
Gastroözogafeal reflü hastalığı (GÖRH) süt çocukluğu döneminde daha sık görül-mekle birlikte çocuklarda kronik öksürüğün nedenlerinden biri olabilir. Reflü öksürüğe neden olabildiği gibi, öksürük de reflüyü artırabilir. Psikojenik öksürük (tik öksürüğü) havlar öter tarzdadır ve gün içerisinde aralıklı yineleyen öksürük tipidir. Semptomlar çocuğun ilgisi başka yöne çekildiğinde ve gece uyku sırasında kaybolur. Çocuklarda bronşektazi, primer silyer diskinezi, kistik fibrozis ve sigaraya maruziyet kronik öksürük nedenleri arasındadır.
Alerjik Öksürük mü Soğuk Algınlığı mı?
Alerjinin neden olduğu öksürük, soğuk algınlığının neden olduğu öksürüğe ben-zer olabilir. Her alerjik öksürük neredeyse bir soğuk algınlığı öksürüğü şeklinde başlar. Öksürük süresi bu ayrımı yapabilmek için önemlidir, uzamış öksürüklerde çocukta alerji durumu sorgulanmalıdır. Bunun yanında, çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonları alerji ve astım alevlenmelerine yol açabilmektedir.
EN İYİ ÖKSÜRÜK ŞURUBU: SU
Öksürüğe karşı su tüketimi önemlidir. Su, hidrasyonu sağladığı için, öksürük re-septörlerini inhibe ederek öksürüğe neden olan mukoza tahrişini azaltabilir. Bu yüzden öksürükte ilk tedavi seçeneğimiz bol su içmek olmalıdır.
Mutlaka doktora gidilmesi gereken durumlar nelerdir?
• Yenidoğan döneminde başlayan öksürük
• Beslenme ile ilişkili öksürük • Ani başlayan öksürük • Balgamlı öksürük
• Öksürük ile birlikte terleme, kilo kaybı gibi belirtilerden biri varsa mutlaka bir çocuk doktoruna başvurulmalıdır.
Sonuç olarak; Bütün çocuklar öksürür, ancak çoğu çocuk normaldir. Öksürük bir savunma refleksidir ve koruyucu özelliktedir. Özellikle 4 haftayı geçen uzamış öksürüklerde çocuk doktorunuza başvurmanız önemlidir.
Kaynaklar:
• Munyard P, Bush A. How much coughing is normal? Arch Dis Child. 1996 Jun;74(6):531-4. doi: 10.1136/adc.74.6.531. PMID: 8758131; PMCID: PMC1511564
•DeBlasioF,DicpinigaitisPV,RubinBK,DeDanieliG,Lanata L, Zanasi A. An observational study on cough in children: epidemiology, impact on quality of sleep and treatment outcome. Cough. 2012 Jan 23;8(1):1. doi: 10.1186/1745-9974- 8-1. PMID: 22269875; PMCID: PMC3274450.
• Hay AD, Wilson AD. The natural history of acute cough in children aged 0 to 4 years in primary care: a systema- tic review. Br J Gen Pract. 2002 May;52(478):401-9. PMID: 12014540; PMCID: PMC1314298.
• Andrew Bush,Paediatric Problems of Cough,Pulmonary Pharmacology & Therapeutics, Volume 15, Issue 3,2002,
Prof. Dr. Bülent Karadağ – Marmara Üni. Tıp Fak. Çocuk Göğüs Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı
Derleyen: Ecz. Burcu Onay
Comments