Egzamadan korunmak için alınacak bazı önlemler hastalığın tekrarlamasını geciktirmektedir. Öncelikli banyo sıklığı azaltılmalı, banyoda kalma süresi kısa tutulmalıdır. Çok sıcak suyla banyo yapılmamalı, kese ve sert lifler kullanmamalıdır. Banyodan sonra tüm vücuda nemlendirici sürülmelidir. El temizliği ılık suyla yapılmalıdır. Kullanılacak sabunların cildi kurutmayan, nötr özellikte olmasına dikkat edilmelidir.
Halk arasında yaygın bir hastalık olan ve değişik tipleri bulunan egzama dermatoloji polikliniklerine başvuran hastalar arasında önemli bir yer tutmaktadır. Son zamanda koronavirüsten korunmak amacıyla el hijyenin artması, ellerin çok fazla sabun, su, kolonya, ıslak mendil, dezenfektanlar ile teması ellerimizi yıpratarak egzama gelişimine ortam hazırlamaktadır. Normalde 6-8 defa olan, 20 saniye süren el yıkama bu dönemde 20-25’lere kadar çıkmakta, her el yıkama derinin nem ve yağ dengesini bozmaktadır.
Egzama ilk etapta içi su dolu kaşıntılı, kabarcıklar olarak kendini gösterir. Daha sonra bu kabarcıkların yerini kepeklenmeler, kabuklar alır ve son aşamada ciltte kalınlaşma gözlenir.
Ellerdeki egzama çoğunlukla derinin biyolojik savunma kapasitesinin azalması veya yok olması sonucunda ortaya çıkar. Su, sabun, deterjan ve tozlu ortam gibi faktörler deriyi yıpratır, deride bulunan koruyucu tabakaya zarar verir ve egzama gelişmesine zemin oluşturur. Ciltte kuruma, çatlak, yarıklar gelişir ve deri bakteriyel enfeksiyonlara karşı duyarlı olur. Uyaranların devam etmesi olayı kısır döngüye sokar. Egzama en fazla el sırtı, parmak uçları ve ön kolda görülür.
Egzama, alerjik nedenlere bağlı olarak da gelişebilir. Alerjik kökenli olan egzama temas devam ettiği sürece düzelme göstermez. Sadece alerjenle daha önce duyarlanmış kişilerde meydana gelir. Bir maddeye karşı alerjik reaksiyonun oluşması kalıcı bir sorundur. Duyarlılık bir kez oluştuktan sonra alerjen maddenin çok az miktarı bile egzamaya neden olur.
Alerjik kökenli egzamalarda alerjeni tespit etmek amacıyla patch test (yama testi) uygulanır. Hastanın sırtına alerjen maddelerin düşük konsantrasyonları yapıştırılır. Yapıştırılan maddeler 48 ve 72. saatte açılarak değerlendirilir. Hangi maddeye karşı alerji varsa o maddenin olduğu bölgede kızarıklık, kabarıklık ve sulantı görülür. Test süresince hastanın duş almaması, spor yapmaması ve test sonucunu etkileyebilecek ilaç kullanmaması gerekir.
Atopik dermatit ise bir egzama çeşidi olup ailesel astım, saman nezlesi gibi alerjiye yatkın olan bireylerde sık görülmektedir. Hastalığın nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Genetik, immunolojik, çevresel faktörlerin bileşi- minin hastalığın gelişmesinde rolü olduğu düşünülmektedir.
Egzama tanısı hastanın öyküsü, fiziki muayene ve yama testi ile konulur. Yama testinde saptanan alerjenin klinik ve mesleksel anlamlılığı dermatologlar tarafından iyice araştırılmalıdır.
Egzama tedavisinde başlangıçta ıslak pansumanlar, lokal kortikosteroidli pomadlar ve kortizon dışı bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar kullanılır. Atak sıklığını azaltmak, deriyi güçlendirmek amacıyla nötral sabunlar, bariyer kremler, nemlendiriciler ve eldivenler önerilir. Atopik dermatit bazı hastalarda gıdalar, ev tozu akarları, evcil hayvanlarla temas sonrası alevlenebilir. Diyet listesi, evcil hayvanın ortamdan uzaklaştırılması, akarların ortamdaki miktarını azaltmak egzama üzerinde iyileştirici özelliğe sahiptir.
Egzamadan korunmak için alınacak bazı önlemler hastalığın tekrarlamasını geciktirmektedir. Öncelikli banyo sıklığı azaltılmalı, banyoda kalma süresi kısa tutulmalıdır. Çok sıcak suyla banyo yapılmamalı, kese ve sert lifler kullanılmamalıdır. Banyodan sonra tüm vücuda nemlendirici sürülmelidir. El temizliği ılık suyla yapılmalıdır. Kullanılacak sabunların cildi kurutmayan, nötr özellikte olmasına dikkat edilmelidir. Antibakteriyel sabunların kurutucu özellikleri nötr sabunlara göre daha fazladır. Deterjan, çamaşır suyu gibi temizlik maddelerinin ellere direkt teması engellenmelidir. Çiğ sebze, meyve, soğan, et ve balık gibi yiyeceklere çıplak elle temas edilmemelidir. Eller kâğıt havlu ile kurulanmalıdır. Temizlik yaparken eldiven kullanılmalıdır. Gün içinde eller sık sık nemlendirilmelidir. Her el yıkama sonrası nemlendirmeye dikkat edilmelidir.
DOÇ. DR. GÖKHAN OKAN