EMZİREN ANNENİN BESLENMESİ, ANNE SÜTÜNÜ ARTTIRAN FAKTÖRLER

Annenin süt üretimi için ek 500 kaloriye daha ihtiyacı vardır. Bunu karşılayacak mevsimine uygun bol taze sebze, meyve içeren yeterli ve dengeli bir diyet uygun olacaktır. Kuruyemişler (badem, ceviz, fındık, incir vs.) anne emzirirken yakınında bulunursa anne açısından daha sağlıklı atıştırmalarla beslenmiş olacaktır. Emzirme, bebeğin sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için en uygun beslenme yöntemidir. Anne sütü bebeğin ilk koruyucusu ve annesinden ilk armağanıdır. Emzirme sırasındaki enerji ve besin öğeleri ihtiyacı gebelikte olduğundan daha fazladır. Emzirme döneminde lohusa annenin süt üretimi için gerekli olan enerji iki kaynaktan sağlanır:

• Gebelik süresince vücut yağı olarak depolanan enerji • Besin gruplarından gelen enerji

Lohusa hem kendi vücudundaki besin öğeleri depolarını dengede tutmak, hem de salgıladığı sütün karşılığı olan enerji, protein, mineral ve vitaminleri almak için yeterli ve dengeli beslen-melidir. Böylece emziren anne, yeterli ve dengeli beslendiğinde; bebeğin bağışıklık sistemi, sağlıklı büyüme ve gelişmesi ve psikolojik gelişimi tamamlanmış olur. Sağlıklı bir lohusalık ve emziklilik dönemi geçiren annenin de; bedensel ve ruhsal açıdan sağlığı korunurken, duygu-sal açıdan da tatmin olan annenin süt üretimi ve emzirmeye olan güveni de artar. Daha fazla yemek yemek emziren annenin süt miktarını artırmaz hatta fazla yemek yemek kolesterol dengesini de bozabileceği için emziren annede mastit’e sebep olabilir. Daha dengeli yemek yemek emziren annenin daha kaliteli süt üretmesini sağlar ve böylece bebeğin gelişimi ve bağışıklık sistemi daha iyi olur. Annenin mikrobiyotası bebeğin mikrobiyotasını da etkileyebileceğinden annenin lifli beslenmesi ve hatta sezaryen doğum yaptıysa probiyotik alması da emziren annenin ve bebeğin sağlıklı gelişimi için daha iyi olacaktır.

Emzikli annelerde günlük kalori miktarı 1800 kaloridir. Emziren annelerde alınması gereken protein miktarı altı ayda günlük ortalama 65gr’dır. Laktasyonda kalsiyum ihtiyacı 1200mg/gün’dır. Annenin malnütrisyonu emzirmeye engel değildir. Emziren anneler hızlı kilo vermekten kaçınmalı, ayda iki kiloyu aşmamalıdır. Günde iki bardaktan fazla çay, kahve ve kola içmemeye özen gösterilmelidir. Günlük alınan toplam sıvı miktarı yaklaşık 2500-3000 ml olmalıdır. Bu miktar pratik ölçülerle 12 su bardağı su, süt, ayran, limonata ve benzeri meyve suları olarak tüketilebilir. Emziklilik döneminde suyun yanı sıra besin değeri yüksek olan süt ve taze sıkılmış sebze-meyve suları gibi içecekler tercih edilmelidir. Gaz yapan besinler anne sütüyle bebeğin de gaz problemi olmasına sebebiyet verebilir. Dolayısıyla bu besinler tespit edilmeli ve tüketilmemelidir. Bu dönemde belli baharatların ve bitki çaylarının kullanılması bebeğin gazına da faydası olur.

EMZİREN ANNELER NASIL BESLENMELİDİR?

• Emziren annelerin çok yorulmaması ve uykusuz kalmaması önemlidir.

• Her besin grubunu içeren yeterli ve dengeli bir diyet, emziren anne için yeterli olacaktır.

• Özellikle emzirdikten sonra sıvı ihtiyacı artacağından, anne susayacaktır. Bu durumda her emzirmeden sonra 1 bardak su içmesi annenin süt oluşumunu olumlu yönde etkileyecektir.

• Emziren annelerin başta su olmak üzere kafein içermeyen, asitli olmayan içecekler, mevsimine uygun taze meyvelerden hazırlanmış meyve suları, süt, ayran vb. ile sıvı ihtiyaçlarının karşılanması gerekir.

• Annenin süt üretimi için ek 500 kaloriye daha ihtiyacı vardır. Bunu karşılayacak mevsimine uygun bol taze sebze, meyve içeren yeterli ve dengeli bir diyet uygun olacaktır. Kuruyemişler (badem, ceviz, fındık, incir vs.) anne emzirirken yakınında bulunursa anne açısından daha sağlıklı atıştırmalarla beslenmiş olacaktır.

ANNE SÜTÜNÜ ARTTIRAN UYGULAMALAR

Bilimsel olarak anne sütünü artıran uygulamalar şunlardır:

1. Doğru teknikle emzirme, yani bebeğin meme ucunu doğru şekilde ağzına alması.

2. Sık aralıklarla emzirme ve hatta ilk zamanlar saat başı emzirme gibi...

3. Memenin boşaltılması. Yeniden süt yapılması için çok önemlidir. Gerekiyorsa anne memeyi sağarak boşaltmalıdır.

4. Annenin kendine güvenmesi, kendine ait özel bir alanda bebeği emzirme şansı olması.

5. Annenin istirahat etmesi ve uykusunu yeterince almış olması

Doğumdan sonra süt yapımını hızlandırmak için aşağıdaki uygulamaların yapılması önerilmektedir:

· Doğum sonrası en geç 30 dakika veya bir saat içinde emzirmeye başlama. Eğer anne sezaryen doğum yaptıysa babayla bebeği tentene temasa vermek.

· Doğum sonrası ilk dört saatte bebeği saat başı memeye koyma

· Doğum sonrası ilk 12 saat içinde bebeği saatte bir emzirme

· Hastanede iken günde en az sekiz kez, tercihen 10-12 kez emzirme yanı sıkılmadan emzirmek

· ANNE SÜTÜNÜ ARTTIRAN UYGULAMALAR

1 Sık Emzirme

2 Elektrikli hastane tipi pompaların vakum gücü manuel pompalara göre daha güçlüdür. Pompa ile süt sağma, sütün saklama koşulları ve gereçleri, pom-panın ve annenin hijyeni konusunda da anneye eğitim verilmelidir. Pompa ile süt sağma sırasında memeye masaj, sıcak uygulama, annenin beslenmesi ve sıvı tüketimi, bebeğini düşünmesi-resmine bakması, kucağına alması, psikolojik olarak rahatlaması vb. süt miktarını artırmaktadır.

3 Masaj ve Kompresyon Emzirmeden önce ve emzirirken yapılan masaj sütü

artırıyor.

4 Sıcak Uygulama

· Anne sütünü arttırıcı besinler nelerdir?

· Sütün miktarını arttıran en önemli faktör sık sık emzirmedir.

· Annenin sıvı ihtiyacını yeterince karşılaması bol su içmesi de önemlidir. Özellikle her emzirmeden sonra.

· Anne sütünün kalitesini arttıran ve bebeğin beyin gelişimine katkıda bulunan yumurta, ceviz, balık gibi gıdalar.

· Kalsiyum ve fosfor içerikleri ile annenin mineral depolarını destekleyen süt, yoğurt, ayran ve taze yeşil sebzeler.

· Demir, folik asit, kalsiyum ve içindeki bileşiklerin içeriğini kaybetmemesi için çok pişirmeden tüketilen dereotu, pazı, ıspanak vs. gibi sebzeler

· İçinde barındırdığı yardımcı bileşiklerle tüm yemeklerde kullanılan soğan, sarımsak ve baharatlar.

· Son dönemde yapılan çalışmalar gösteriyor ki annede demir eksikliği olması durumunda süt üretimi de düşmektedir. İyi bir bitkisel demir kaynağı çok önemlidir. Burada annenin çok karbonhidrat (ekmek, börek vs.) tüketmesi bağırsak yapısını bozabileceğinden, emilimi de bozar ve annenin kan yapımı azalabilir.

· Ayrıca rahatlatıcı etkisiyle sütün meme kanallarında ilerlemesini hızlandıran ve miktarını arttıran yulaf, arpa, çemen gibi gıdalar.

· Anne sütünü arttırıcı, rahatlatıcı ve yatıştırıcı etkisiyle, bebeğin hazımsızlık problemlerine yardımcı olan rezene, papatya, melisa gibi içecekler.

· Beta karoten içeriği ile anne sütünü zenginleştiren ve süt oluşumunu destekleyen havuç

· Protein, lif, vitamin, mineral ve antioksidan ve kalsiyum kaynağı olan, içerdiği tekli doymamış yağlarla anne sütünü zenginleştiren yağlı tohumlar( fındık- badem- ceviz vb.) ve incir meyvesinin faydaları saymakla bitmeyecek besinlerdir.

· Ayrıca anne sütünü arttırdığı söylenen, halkımız arasında sıkça kullanılan tahin helvası, susam, tahin, bulgur, taze soğan vb. besinler mevcuttur.

· Aromaterapi

· Aroma lambası ya da difüzor ile Rezene süt üretimini teşvik eder. Ayrıca tıkanmış kanalları, enfeksiyonu ve pamukçuğu da önleyebilir.

· Adaçayı (Salvia sclare), süt üretimini teşvik eder ve hormonların dengelenmesine ve ruh halinin düzelmesine yardımcı olabilir.

· Lavanta ayrıca süt üretimini teşvik eder ve hassas göğüslerin, meme uçlarının ve tıkanmış süt kanallarının iyileşmesine yardımcı olur.

· Annenin uykusuzluk, stres durumlarında rahatlamak için kullanabileceği ve bebekler için güvenli uçucu yağlar.

· Lavanta

· Bergamot

· Sardunya (ıtır)

· Roman papatyası

· Ylang-ylang

· BİTKİSEL ÇAYLAR

· Galaktagog bitkilerde bulunan fitoöstrojenlerin süt bezlerinde prolaktin reseptörü (PRL-R) konsantrasyonunu artırdığı gösterilmiştir.

· Foeniculum vulgare (Rezene)

· Familya: Apiaceae

· Tatlı ve acı rezene olmak üzere 2’ye ayrılır. Çay olarak tüketilen tatlı rezenedir.

· Foeniculi amari fructus (acı rezene)

· Foeniculi dulcis fructus (tatlı rezene)

· Uçucu yağ Foeniculi amari fructusta %2-6 oranındadır, Foeniculi dulcis fructus’ta %1,5-3 oranında bulunur.

· Uçucu yağı transanetol ve fenkon içerir.

· Anadolu’da 15.yüzyıldan beri midede doluluk hissi, sindirim zayıflığı ve solunum hastalıklarında kullanılmış.

· Süt salgısının az olduğu durumlarda galaktagog olarak kullanılmaktadır. Aynı zamanda düz kaslar üzerinde spazmolitik etkilidir.

· Trigonella foenum-graecum (Çemen otu)

· Yağı alınmış olgun tohumları kullanılır (Trigonella semen)

· %25 protein (lizin+triptofan)

· Flavon: luteolin ve apigenin

· Flavonol: Kersetin vs.

· Yağı alınmış tohumlar kolesterol düzeyinin yükselmesini de engeller.

· Tohumun sulu ekstresi uterus ve ince bağırsak stimülanıdır.

· Galaktogog etkileri bilinmektedir.

· Besleyici, lezzet düzeltici ve bağırsak hareketlerini düzenleyici etkisi de vardır.

· Bir çalışmada, yalnızca süt pompası kullanan 10 kadın, günde 3 kez 3 kapsül çemen tohumu aldı ve süt üretimlerini belgeledi. 1. haftada 207 mL/gün olan ortalama günlük pompa hacminde 2. haftada 464 mL/ güne bir artış olmuştur ( P =.004). Kapsüldeki miktar (400-500 mg) , bu çalışma 4 ila 6 g/gün aralığına yapıldı

· Pinpinella anisum (Anason)

· Familya: Apiaceae Meyveleri %1,5-5 oranında uçucu yağ taşır Uçucu yağında anetol ve metilkavikol bulunur

· Yapılan çalışmalar anne sütünü artırdığını göstermektedir. Ayrıca sekretolitik, ekspektoran ve spazmolitik, karminatif etkilidir.

· Galega officinalis L.

· Galegae officinalis herba Keçi sedef otu

· Keçiler için üreme bozukluklarında ve keçilerde süt artırıcı olarak kullanılmış.

· Aktif bileşen asiklik protoalkaloit olan galegin’dir.

· Kadınlarda süt artırıcı olarak çay halinde (Anadon ve arkadaşları, 2012) dekoksiyonu ise diyabette ve diüretik olarak kullanılır (Halberstein, 2012).

· İçerdiği galeginden dolayı güçlü antidiyabetik

· Roybos (Aspalathus linearis)

· Mevcut flavonoidler arasında benzersiz C-glukozit dihidrokalkonlar bulunur: aspalatin ve nothofagin en bol olanıdır.

· Endemik bir Güney Afrika türü olan Aspalathus linearis, yaygın olarak rooibos olarak da iyi bilinen bitki çayını üretmek için yetiştirilir. Kafeinsiz ve nispeten düşük tanen miktarı, potansiyel sağlığı geliştirici özellikleri, özellikle de antioksidan aktivitesi sebebiyle tercih edilen bir çaydır.

· Rooibos çayının bronkodilatör, antispazmodik ve kan basıncını düşürücü etkileri bilinmektedir.

· Anneler için güvenli bir içecektir.

· Vitex agnus castus L.

· Hayıt meyvesi, Hayıt meyveleri kullanılır Agni-casti fructus

· Flavonlar, iridoit bileşikler ve uçucu yağ (sineol, pinen) acı madde içerir.

· Özellikle prolaktin seviyesi yüksekliğine bağlı adet düzensizliklerinde kullanılmış halk tababetinde hayıt meyveleri.

· Emziren annelerde süt yetmezliğinde kullanılmış.

· Opioid reseptörleri üzerinde agonist etkisi bulunmaktadır.

· Kaynaklar:

· 1. Complementary, Holistic, and Integrative Medicine: Advice for Clinicians on Herbs and Breastfeeding. Katarzyna Budzynska, MD,Zoë E. Gardner, PhD, Tie- raona Low Dog, MD, and Paula Gardiner, MD, MPH

· 2. Breastfeeding: A Review of Its Physiology and Gala- ctogogue Plants in View of Traditional Persian Me- dicine. Roghayeh Javan, Behjat Javadi, and Zohre Feyzabadi

· Published Online: 1 Sep 2017 https://doi.org/10.1089/ bfm.2017.0038

Uzman Eczacı Aysun Karadeniz