DÜNYA ECZACILAR GÜNÜ 2022

Her yıl FIP Bürosu tarafından belirlenen bir tema ve bu temaya uygun bir kampanya çerçevesinde kutlanan “Dünya Eczacılar Günü” nün bu yılki teması ve sloganı, “Eczacılık daha sağlıklı bir dünya için eylemde birleşiyor”. Dünya Eczacılar Günü temasına ilişkin kampanya FIP tarafından yönetiliyor ve eczacılık mesleğini dünyaya tanıtma fırsatı sunuyor. Dünyanın dört bir yanındaki eczacılar, eczacı bilim insanları ve eğitimciler insanların daha sağlıklı yaşamasına katkıda bulunuyorlar. Bu yılki tema kapsamında eczacılığın ve eczacıların sağlık üzerindeki olumlu etkisini dünya çapında sergilemek ve meslek içi dayanışmayı daha da güçlendirmek amaçlanıyor. Kuruluşlar ve bireyler FIP’in resmi kampanya materyallerini kullanmaları veya FIP’in herhangi bir alternatif Dünya Eczacılar Günü materyalinde veya eczacılık konusunda geliştirilen etkinliklerde duyurmaları için davet ediliyor. 2015 yılında Birleşmiş Milletler tara- fından evrensel olarak kabul edilen 17 maddelik bir “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi” konuldu. Bu hedeflerden birincisi yoksulluğu sona erdirmek, ikincisi gezegeni korumak ve 2030 yılına kadar tüm insanların barış, refah ve huzur içinde yaşamasını sağlamak. 3 No. lu hedef ise “Herkes İçin Sağlık ve Esenlik”. Bu maddede sağlıkla ilgili 13 alt hedef bulunuyor. Bu yılki Dünya Eczacılar Günü 2022’nin teması da bu hedeflere yönelik olarak bu hedefler kapsamında eczacılık mesleğinin paha biçilmez eylemlerine ait örneklerin dünyaya duyurulmasını amaçlıyor. Birleşmiş Milletler’ in 3 No.lu “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi”, bulaşıcı olmayan hastalıklar (kardiyovasküler hastalık, kanser, diyabet, kronik solunum yolu hastalığı ve ruh sağlığı gibi) ve bulaşıcı hastalıklar (örneğin HIV, tüberküloz ve ihmal edilen tropikal hastalıklar) ı kapsıyor. Dünya Eczacılar Günü 2022’nin teması aşağıdaki çerçevede ele alınıyor ve her bir hedef için eczacıların sağladığı gelişmeler açıklanıyor:

HEDEF 3-1 Anne ölümlerinin azaltılması

Hamilelik sırasında veya sonrasında şiddetli anemi, anne ölüm riskini iki katına çıkarır. Eczaneler bu konuda riski azaltmaya yardımcı olmaktadır, örn. Tanzanya’da eczaneler gebe kadınlara ucuz demir takviyeleri sağlamaktadırlar.

HEDEF 3-2 5 yaş altı önlenebilir ölümlerin tamamen bitirilmesi Güney Afrika’da eczacılar çocukluk dönemi aşılamasını yöneterek çocuk felci ve kızamık aşılarını kapsayan genişletilmiş bir bağışıklama programı uygulamaktadırlar.

HEDEF 3-3 Bulaşıcı hastalıklarla mücadele

Brezilya’da Eczacılar enfeksiyona maruziyet öncesi ve sonrası profilaksi için antiretroviral ilaçları reçete edebilmekte, böylece HIV’nin önlemesine katkıda bulunmaktadırlar. Hindistan’da tüberküloz kontrol programının tanınmış ortakları olarak eczacılar tarama yapıp hastaları yönlendirerek ve “doğrudan gözlem tedavisi” sağlayarak sağlığı iyileştirme ve tüberkülozun yayılmasını durdurmada önemli rol oynamaktadırlar. Eczacı bilim insanları sayesinde Gana, Malawi ve Kenya’daki çocuklara bir milyon dozdan fazla sıtma aşısı yapılmıştır. Söz konusu aşılama programında eczacılar çok önemli bir oynamıştır.

HEDEF 3-4 Bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı ölümlerin azaltılması ve ruh sağlığının korunmasının desteklenmesi Bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı ölümlerin azaltılması ve ruh sağlığının korunmasının desteklenmesi konusunda eczacılar uzun yıllardan beri önemli hizmetler vermekteler. Örneğin İsviçre’ de eczaneler dışkı testlerine erişim izni veriyor, bu testlerin sonuçları hakkında öneride bulunuyor ve gerektiğinde hastaları bir hekime yönlendiriyor. 600’ ü aşkın eczaneyi kapsayan altı haftalık bir kampanyada eczacılar 58 kolon kanseri vakası ve 368 ilerlemiş adenom vakası tespit ettiler. Lübnan’da şeker hastaları için eczanelerin sunduğu bakım hizmeti ve ilaç yönetimi aracılığıyla ayrıca diyabet farkındalığı kampanyaları kapsa-mında hastalara bilgi verilmesi, kan glikoz ölçümü ve tavsiyelerde bulunma çalışmaları yürütülüyor. Özel bir hizmet aracılığıyla Kanada’da eczacılar ruh hastalıkları hastalarına sadece ilaçlarla değil, aynı zamanda iletişimi destekleyerek hastaların diğer sağlık hizmeti sağlayıcıları ve ruh sağlığı uzmanlarına yönlendirerek yardımcı oluyorlar.

HEDEF 3-5 Madde bağımlılığının önlenmesi ve tedavisi

Madde bağımlılığı global olarak büyük bir sorun teşkil ediyor ve bu kapsamda eczacılar önemli görevler üstleniyorlar. Örneğin Kırgızistan’da eczaneler aşırı dozda opioidlere bağlı ölümleri önlemek için hastalara nalokson tedarik ediyorlar.

HEDEF 3-6 Trafik kazalarına bağlı yaralanma ve ölümleri önleme Bazı ilaçlar iki kattan fazla trafik kazası yapma riski taşır. Dünya çapında eczacılar hastaları ilaçlara bağlı olarak oluşan motorlu araç ve araba kullanma riskleri konusunda eğitiyorlar, danışmanlık hizmeti veriyorlar. Bu hizmet, pek çok ülkede ilgili kuruluşlarla ortaklaşa veriliyor. Örneğin “Yeni Zelanda Ulaştırma Ajansı”nın sloganı, “Eczacınla konuş” tur.

HEDEF 3-7 Cinsel sağlık ve üreme sağlığı hizmetlerine, aile planlaması ve eğitimine evrensel erişim Eczacılar halkın üreme sağlığı hizmetlerine erişimini, danışmanlık ve eğitim de dahil olmak üzere genişletiyor. ABD’de bazı eczacılar hormonal (acil durum gebelik önleme de dahil) doğum kontrolü ilaçlarını reçete edebiliyorlar.

HEDEF 3-8 Genel sağlık sigortası kapsamı

Portekiz hükümeti COVID enfeksiyonlarını kontrol altında tutabilmek amacıyla ülkedeki eczane ağından faydalandı. Kasım 2020 ile Nisan 2022 arasında eczanelerde 12,1 milyon test yapıldı.

HEDEF 3-9 Tehlikeli kimyasallar ve kirlilik kaynaklı hastalık ve ölümleri azaltma Sera gazları emisyonlarını azaltmak amacıyla İsveç’te hastaların %90’ına ölçülü doz inhaler yerine kuru toz inhaler reçete edildi.

HEDEF 3-A Tütün kontrolüne ilişkin WHO çerçeve sözleşmesinin uygulanması Pek çok ülkede olduğu gibi, Tayland’da da eczacılar sigara bıraktırma hizmeti veriyorlar. Bir çalışmada, bu hizmeti alan hastaların %29’unun 30. günde sigara kullanmamış olduklarını bildirdi.

HEDEF 3-B Uygun fiyatlı aşı ve ilaçlara ilişkin araştırma, geliştirme ve evrensel erişimin desteklenmesi

Nükleosit ters transkriptaz inhibitörleri ve proteaz inhibitörü ilaçların tek tablet kombinasyon ürünlerinin ruhsat onayı alması için eczaneler ve eczacılar büyük destek verdiler. Hasta uyumunu artıran bu kombinasyon ürünleri HIV tedavisinde çığır açmıştır.

HEDEF 3-C Gelişmekte olan ülkelerde sağlığa ilişkin çalışma gücünün ve sağlık harcamalarının desteklenmesi

2.100’den fazla eczacılık okulunda görev yapan eğitimciler aracılığıyla eczacılık hizmetleri kapasitesi ve çalışma gücü her geçen yıl artmaktadır. Örneğin FIPUNESCO UNITWIN programı, lisans eğitimi, sürdürülebilir eczane ve eczacılık bilimleri eğitimleri ile Sahraaltı Afrika’da (Sahra Çölü’nün güneyinde yer alan bölge; siyasi olarak, bu bölgedeki Sudan harici ülkelerin tamamı) önemli gelişmeler sağlanmıştır.

HEDEF 3-D Küresel sağlık riskleri için erken uyarı sistemleri geliştirmek FIP her ülkede belli başlı eczaneleri COVID-19 sırasında elde edilen çıktılar açısından takip ederek gelecek pandemiler için ihtiyaçları belirlemekte ve öngörülen benzer durumlara eczanelerin hazırlanmasını sağlamaktadır.

Neler kazanıldı?

Küresel yaşam beklentisi 2000 yılında 66.8 yıldan 2019’da 73,3 yıla uzadı. Bu uzamanın büyük ölçüde anne [Hedef 3-1] ve çocuk sağlığı [Hedef 3-2] ile bulaşıcı hastalıklardaki [Hedef 3-3] kazanımlara bağlı olduğu düşünülmektedir.

Anne ölüm oranı 2000 ve 2017 yılları arasında dünya çapında yaklaşık %38 düştü [Hedef 3-1].

1990 yılından bu yana küresel 5 yaş altı ölüm oranı %60 düştü [Hedef 3-2].

2010 - 2020 yılları arasında yeni HIV enfeksiyonlarında %31 ve 2016’dan beri HIV’den ölüm oranında %32 düşüş oldu [Hedef 3-3].

Küresel olarak, tüberküloz ölümleri 2015 ile 2019 arasında %14 azaldı. 33 ülke 2015 yılından bu yana “TB ölümlerinde azalma” için konulan %35 hedefe ulaştı, 86 ülke ise insidansta %20 azalma ile büyük başarı elde etti [Hedef 3-3].

2012’den bu yana dokuz ülke daha “sıtma içermeyen sertifikalı ülke” oldu ve Büyük Mekong’daki vaka sayısı neredeyse %90 oranında düştü [Hedef 3-3].

Hepatit B için Hedef-3 karşılandı. 2015’ den beri hepatit C için tedavi görenlerin sayısı dokuz kat artarak 9,4 milyon hastaya ulaştı [Hedef 3-3].

Diyabet dışında, diğer tüm Hedef – 3 alanlarında ilerleme olmuştur: Bulaşıcı olmayan hastalıklar (kardiyovasküler hastalık, kanser, kronik solunum hastalıkları ve ruh sağlığı) [Hedef 3-4]; madde kötüye kullanımı [Hedef 3-5]; trafik kazalarına bağlı yaralan-ma ve ölümler [Hedef 3-6]; cinsel ve üreme sağlığı [Hedef 3-7]; evrensel sağlık kapsama [Hedef 3-8]; çevre sağlığı [Hedef 3-9]; tütün kontrolü [Hedef 3 -A]; ilaçlar ve aşılar [Hedef 3 -B]; sağlık finansmanı ve işgücü [Hedef 3 - C]; ve acil durum hazırlığı [Hedef 3 -D]. Bu bağlamda, Uluslararası Eczacılık Federasyonunun (FIP) 13 Temmuz 2022’ de “Diyabette mesleki gelişim için bilgi ve beceri referans rehberini yayınladığını belirtelim. FIP, 2006 yılından bu yana diyabet de dahil olmak üzere kronik hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde eczacıların rolünü savunmaktadır ve 2021’de yayınlanan eczacılar için FIP diyabet el kitabına eşlik etmesi amaçlanan bu son kılavuz, eczacıların tarama ve klinik yönetim gibi yetkinlikleri tanımlamalarına ve edinmelerine yardımcı olacaktır. Eczacıların diğer kronik hastalıklarda olduğu gibi diyabetli hastalara da sağlık ve danışmanlık hizmeti sunmaları gerekmektedir.

Prof. Dr. Gül Baktır

DÜNYA ECZACILAR GÜNÜ 2022

Comments

Etkin Eczacılık

Etkin Sağlık Dergisi

Etkin Sağlıkçıyız