Özellikle, sanayileşmiş ülkelerde, toplumun %10- 30’unda hazımsızlık yakınmaları söz konusudur. Karnın epigastik bölgesinde, üst karında ağrı, sıkıntı, yemek sonrası dolgunluk hissi hatta bulantı, kusma gibi şikayetler ‘dispepsi’dir.1
Dispepsi; dys (zorluk), pepsi (sindirim); “sindirim zorluğu” demektir.
Hazımsızlık olarak anlaşılan dispeptik yakınmaları olan hastalara halk arasında yaygın olarak gastrit, mide ülseri, reflü gibi tanılar konmaktadır. Bunlar kısmen doğru olmakla beraber ‘dispepsi’ dediğimiz tablo aslında “organik” ve “fonksiyonel” olarak iki grupta değerlendirilir.
Organik Dispepsi; hazımsızlık, sindirim zorluğu olan bu hastalarda organik, yani yapısal bir bozukluk söz konusudur. Diğer organik dispepsi nedenleri ise çeşitli ilaçlar, safra ve pankreas hastalıklarıdır (Tablo 1). Bunda tanı için önce “alarm sendromları” değerlendirilir (Tablo 2). Daha sonra bu tablodaki algoritme göre de gastroskopi uygulanır ve tanı da genellikle gastroskopi ile konur.
LARM SENDROMLARI
Kilo kaybı Sürekli kusma Progresif disfaji Odinofaji Açıklanamayan anemi Hematemez Palpabl abdominal kitle/LAP Üst GIS Ca Geçirilmiş gastrik operasyon sarılık
Fonksiyonel dispepsi ise sindirim zorluğu olan hastalarda yapılan klasik tanı yöntemleri ile tanı konamayan sebep olarak organik, metabolik veya sistemik bir neden bulunamayan dispepsi tipidir.1
Toplumun 1/3’ünde hazımsızlık yakınmaları söz konusu olup, bunların da %40’ı fonksiyonel dispepsi’dir. Gastrit, mide ülseri gibi tanı konan bazı hastalarda organik dispepsi ile birlikte fonksiyonel dispepsi de beraber bulunabilir.
Eskiden nervous/sinirsel dispepsi, nonülser dispepsi veya esansiyel dispepsi denen bu tabloya bugün ‘fonksiyonel dispepsi’ denilmektedir. Günümüzde uluslararası kriter olan Roma IV kriterlerine göre sınıflandırılmaktadırlar
Roma IV kriterlerine göre fonksiyonel dispepsi başlıca dört semptomdan oluşur; (i) erken doyma, (ii) epigastrik ağrı, (iii) epigastrik yanma hissi, (iv) yemek sonrası dolgunluk.
Bu semptomların, 6 aylık sürede, son 3 aylık periyotta haftada en az 3 kez oluşması fonksiyonel dispepsidir. Anamnez, fizik muayene tetkikleri ile hastada organik veya metabolik bir sebep bulunamaması durumunda fonksiyonel dispepsi söz konusudur.
Aslında fonksiyonel dispepsi 3 alt grupta değerlendirilir;3
(a) postprandial distress sendromu
Yemek sonrası rahatsızlık söz konusudur. Motilite bozukluğunu düşündürür.
(b) epigastrik ağrı sendromu
Sadece yemek sonrası ağrı değil, açlık halinde de epigastrik ağrı söz konusudur. Mide ülseri, gastrit, gastroözefagial reflüden ayırt etmek gerekir.
(c) postprandial distress sendromu ve epigastrik ağrı sendromunun beraber olduğu tablo
Bu iki sendromun da bir arada olduğu hastalar vardır.
Mide motor sistemindeki bozukluk, midenin geç boşalmasına ve mide antrumunda yani mide giriş kısmında genişle- meye ve şişkinliğe yol açar.
Fonksiyonel dispepsi hastalarında psikolojik sorunlar önemli rol oynarlar. Bu nedenle hastalar anksiyete, depresyon, nörotik hastalıklar, emosyonel sıkıntılar, hayattaki olaylara karşı intolerans yönünden değerlendirilmelidir.
Fonksiyonel dispepsi hastalarının tanısında gözden kaçan en önemli özelliklerden biri de “overlap/örtüşme sendromları” dır Fonksiyonel dispepsi, irritabl kolon hastalığı gibi fonksiyonel barsak hastalıklar, organik dispepsi hastalıkları ve psikosomatik bozukluklarla da beraber olabilir. Bu hastalıkların ikisi hatta üçü bir arada olabilir
Fonksiyonel Dispepsinin Oluş Mekanizması:3
Fonksiyonel dispepsinin fizyopatolojisi multifaktöriyeldir. Gastroduedonal motor ve sensoriyal fonksiyon bozukluğu söz konusudur. Daha basit bir ifade ile mide hareketlerinde düzensizlik vardır. Ayrıca bu tabloya mide mukozasın- daki yapısal bozukluk da eklenebilir. Sonuçta beyin-barsak aksı denen iletişim ekseninde bir aksaklık ve sindirim sis- teminde immun aktivasyon zayıflığı ortaya çıkmaktadır
Fonksiyonel Dispepsinin Tedavisi;3
Tedavide genel önlemlerin yanı sıra motilite bozukluğu için prokinetik ilaçlar kullanılır. Ayrıca H.pylori tespit edilmiş- se H.pylori eradikasyon tedavisi uygulanır. Genellikle psikosomatik bozukluklar, sosyal olaylara karşı intoleranslar söz konusu olduğu için anksiyete ve depresyon tedavisi nedeni ile psikiyatrik veya psikolog yaklaşımlar gerekebilir. Ayrıca hiperasidite tedavisi için proton pompa imhibitörleri (PPI), H2-reseptör antagonistleri ve mide mukozasında koruyucu bir bariyer oluşturan Sukralfat (Antepsin) kullanılabilir
KAYNAKLAR:
1. Dyspepsia, Tack J.Sleisenger and Fordtran’s, Gastrointesti- nal and Liver disease, volume 1, Mark Feldman 10th Edition, 2016, page183.
2. Talley N.J Functional dyspepsia:new insights into pat- hogenesis and therapy.Korean J Intern Med. 31:444-456, 2016
3. Stanghellini V.Functional Dyspepsia and Irritable Bowel Syndrome: Beyond Rome IV. Dig Dis. 2017;35 Suppl 1:14-17. doi: 10.1159/000485408. Epub Feb 8, 2018
4. Drossman DA: Functional gastrointestinal disorders: history, pathophysiology, clinical features and Rome IV. Gastroenterology 2016;150:1262–1279.