ÇAĞIMIZIN HASTALIĞI HİPERTANSİYON

Eczacının hasta ilaç tedavilerinin izleminde ve ilaç uyum kontrollerinde, hasta sağlığının üzerinde önemli görevleri vardır. Etkin Eczacılık Derneği’nin Gelecek Bizim Eğitim Programı; kronik hastalıkların tedavisinde güncel kılavuzlar eşliğinde güncel tedavi yaklaşımları ve farmasötik bakım uygulamaları ile eczacının donanımını arttırarak İyi Eczacılık Uygulamaları’nın yaygınlaşmasını hedefler.

Çağımızın Hastalığı Hipertansiyona Eczacı Bakışı

Hipertansiyon her üç yetişkinden birinde görülen bir hastalıktır.

Hipertansiyon kronik bir hastalık olsa da tedavi edilebilir. Kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülür. Alınacak önlemlerle ortaya çıkışı geciktirilebilen, hatta önlenebilen bir hastalıktır. Tedavi edilmezse hastada belirti vermeden yavaşça ilerleyerek kalp krizi, kalp yetmezliği, inme ve böbrek hastalıklarına neden olabilir. Bu nedenle tedavi ömür boyu sürer. Hipertansiyon hastalığının bariz bir belirtisi yoktur. Baş ağrısı, boyun ağrı ve sertleşmesi, baş dönmesi ve başta karıncalanma hissi olabilir. Birçok kişide tesadüfen ölçümlerle fark edilir. Hiç fark edilmeden ilerleyerek son olarak da göz, böbrek, beyin, kalp ve periferik damar hastalıkları gibi organ hasarlarına neden olduğunda teşhis konulur. Hipertansiyon patofizyolosinin %90’ından fazlası, bilinmeyen ve başlangıçta belirti göstermeyen primer (esansiyel) nedenlerle oluşur.

Kişi ne zaman Hipertansiyon hastası kabul edilir?

Kişiye hipertansiyon hastalığı teşhisi konması için tekrarlanan bir veya daha fazla ölçümle, büyük dediğimiz sistolik kan basıncının 140 mmHg ve bu değerden daha yüksek veya küçük tansiyon dediğimiz diastolik kan basıncının 90 mmHg ve bu değerlerden daha yüksek veya her iki kan basıncının birlikte 140/90 mmHg değerinde veya bu değerlerden daha yüksek değerde olması gereklidir.

Tansiyon ölçümlerinde, doktor ve hemşirenin ölçmesi ile ‘’beyaz önlük sendromu’’na bağlı 4-5 mmHg yükseklik görülebilir. Evde tansiyon takip kartı verilerek hastanın tansiyonu ölçümde tutulması sağlanır. Önce her iki koldan ölçüm yapılır. Eğer iki kol arası tansiyon değeri 15 mmHg den fazla ise ölçüm tekrarlanmalıdır. Hangi koldan ölçüm yüksekse o esas alınıp, ölçümler o koldan yapılır. Ortalama bir hafta sonra da doktora gitmesi gerekir. Evde kan basıncı ölçüm ortalaması ≥ 135 ve/veya ≥85 mmHg, 24 saatlik holter ölçüm ortalaması ≥130 ve/veya 80mmHg ise hipertansiyon hastalığı için yeterli kabul edilir.

· 120 ve 139mmHg arası ve / veya 80-89 mmHg arası pre hipertansiyon olarak tanımla- nır. Gizli tansiyon dikkat edilmeli.

· Evre 1 deki hastaya doktor uygun görürse ilaçsız yaşam tarzı değişikliği ve takip ya da ilaç önerebilir.

· Evre 2 de birden çok ilaçla tedavi de kullanılabilir. Tansiyonunuz SKB 120 mmHg den ve DKB 90 mmHg dan düşükse, kontrol için yılda 1 kez kan basıncı ölçümü yapılması yeterli iken, artmış kan basıncı halinde; SKB 120-129 mmHg ve üstünde ve/ veya DKB 80- 84 mmHg aralığında altı ayda bir kan ölçümü, SKB 130-139 mmHg ve üstünde ve /veya DKB 85-89 mmHg aralığında üç ayda bir kan ölçümü yapılarak kontrol altında tutulması önerilir.

Özellikle yaşlı hastalıklarda görülen SKB nın 140 mmHg veya daha yüksek olup DKBnın 90 mmHg den düşük olma halini İZOLE HİPERTANSİYON olarak tanımlarız. İzole hipertansiyon hastaları, kardiyovasküler hastalıklara yakalanma açısından daha yüksek riske sahiptir. Eczacı böyle bir hasta ile karşılaşırsa uygun ilaç seçimi ve tedavi için doktora yönlendirir.

ORTOSTATİK HİPOTANSİYON ise gene yaşlı hastalar için önemli sorunlara neden olur. Ani pozisyon değişikliğine bağlı tansiyon düşmesi olarak da bilinen ‘ortostatik hipotansiyon, özellikle yaşlı hastalarda dikkatle izlenmesi gereken bir durumdur. Tansiyon ilacına yeni başlayan hastalarda ilk doz senkobu görülür. Yataktan kalkarken, merdiven inerken veya çıkarken tansiyonun ani düşmesi ile hasta gözlerinin kararması ve başının dönmesiyle yere düşebilir ve önemli kırıklar oluşabilir.

Eczacı, hastasına ani tansiyon düşmesi ve alması gereken önlemler hakkında bilgi vermelidir.

Hipertansiyonla ilgili diğer önemli bir durum; eczaneye gelen hastanın SKB nın 180 mmHg ve/ veya DKB nın 120 mmHg ve üstünde olma halidir. HİPERTANSİF KRİZ olarak tanımlanır. Hasta ileri tetkik ve tahliller için mümkün olan en yakın sağlık kuruluşuna yönlendirilerek gerekli tedaviyi alması sağlanır.

Hipertansiyon hastalıkları kardiyovasküler hastalıklar (KVH) için risktir.

Hipertansiyon hastalarının yaklaşık %50 sinde KVH riskini artıran diyabet, hiperlipidemi, kilo ve obezite, metabolik sendrom hastalıkları görülür.

Hipertansiyon hastalarının tedavisinde hedef 140/90 mmHg nin altında tansiyonu tutmaktır.

2019 Türk Uzlaşı Raporuna göre; tedavi almakta olan 18-64 yaş aralığı hastalarda 120-130/70- 80 mmHg, 65 yaş ve üstünde tedavi altındakilerde 130-140/70 HT Hastalarında KV Risk Faktörleri

• Cinsiyet (Erkek > Kadın)

•Yaş • Sigara (geçmiş veya devam eden) • Total kolesterol ve HDL

• Ürik asit • Diyabet • Aşırı kilo veya obezite

• Erken KVH aile öyküsü

Tablo: 2018 ESH/ESC Arteriyel Hipertansiyon Kılavuzu

80 mmHg hedeflenen kan basıncı aralığıdır.

Eğer kişide bir KVH varsa veya 10 yıllık risk %10 dan büyükse kan basıncının 130/80 mmHg den düşük tutulması amaçlanır.

Diyabet hastalarında kan basıncı hedefleri Henüz tanı almamış diyabetiklerde kan basıncı yılda bir kez ölçülerek kontrolde tutulmalıdır. Tanı almış diyabetiklerde 140/90 mmHg nın altında tutulması, genç diyabetikler ve kardiyovasküler riski olanlarda ise 130/80 mmHg nin altında tutulması hedeflenir.

Tedavi kazanımlara örnek: SKB 10 mmHg, DKB ise 5 mmHg düşürülmesi ile koroner kalp hastalığı %22, inme %41 oranında azaltılmaktadır.

Hipertansiyon tedavisi; hastanın yaşam tarzı değişikliği, ilaç tedavisi ve hastanın tedaviye uyuncunun birlikte yönetilmesi ile sağlanır.

Yaşam tarzı değişiklikleri yüksek kanıtlı öneriler

• Sodyum kısıtlaması: Günlük sodyum alımı 2-2,4 g (5-6 g tuz) ile sınırlandırılmalıdır. Tuz kısıtlamasıyla 5-6 mmHg kan basıncı düştüğü görülmüştür.

• Potasyum takviyesi almak: Günde 2,5-5 g tercihen potasyumca zengin gıdalarla sağlanmalı. SKB de 4-5 mmHg düşüş sağlanmıştır. (KVH olanlar hariç)

• Hipertansiyona özel beslenme: Sebze, meyve, az yağlı besinler, tam tahıl, sebze tüketimi kaynaklı protein, haftada en az iki kez balık, Akdeniz tipi beslenme ile 11 mmHg düşüş görülmüştür.

• Kilo verme: Her 1 kg azalmasına karşın 1 mmHg düşüş görülmüştür.

• Fiziksel aktivite yapmak:

Genel olarak haftada 5-7 kez 30 dakikadan az olmayan dinamik egzersize ek olarak gün boyunca hareketli yaşam ile 4-5 mmHg düşüş sağlanmıştır.

• Alkol kısıtlaması: Hipertansif hastalarının alkol kullanması önerilmez. Alkol kullanımının azaltılması SKB yi 4 mmHg düşürür.

• Sigara bırakılması: Sigara bırakma programlarına yönlendirilmelidir.

• Stres yönetimi yapılmalıdır.

Hipertansiyon tedavisinde ilaç tedavisi ne zaman başlar? Genel popülasyonda tedavi eşik değeri SKB ≥140 mmHg veya DKB ≥90 mmHg dır. Evrelere göre ilaç tedavisinde: Evre 2 de hemen Evre 1 de; diyabet, kronik böbrek hastalığı, koroner arter hastalığı varsa hemen antihipertansif ilaca başlanmalıdır. İlaç tedavisine başlanan veya ilaçları değiştirilen hastaların kan basıncı, doktoru veya eczacısı tarafından 3-4 hafta sonra ölçülerek yeterli cevabın alınıp alınmadığı, ilacın tolere edilip edilmediği değerlendirilmelidir.

Hipertansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar Hipertansiyon tedavisine ADEİ (Anjiotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri), ARB (Anjiotensin reseptör blokörleri), Tiyazid diüretikleri, Kalsiyum kanal blokörlerinin herhangi biriyle başlanılabilir. Alfa blokörler gibi diğer gruplar yan etkilerinden dolayı öncelikli başlatılmazlar.

Hastada kalp yetmezliği varsa, yaşlıysa ve diüretik de kullanıyorsa yaşanabilecek ilk doz senkobunda (tansiyonun aniden çok düşmesi) yapacağımız uyarı hayat kurtarıcı olacaktır.

Diüretikler – Hasta Eğitimi

· Hastanın doğru doz aldığından emin olunması

· Gece aşırı idrara çıkmayı önlemek için uygun zamanlama

· Bazı yan etkiler açısından hastanın bilgilendirilmesi ve dikkatli takibi

· Kas zayıflığı

· Bilinç bulanıklığı

· Baş dönmesi

ECZACILARIN ROLÜ ÖNEM KAZANIYOR: HIPERTANSIYONDA UYUNÇ İlaçlar sadece doğru dozda ve düzenli kullanıldıklarında etki gösterirler. Hipertansiyon kronik ve genellikle semptomsuz seyreden bir hastalıktır. Bu nedenle, hastalarda uyunç oranlarının düşük olduğu bilinir. (%50-70 arası). Bazı çalışmalara göre hastaların yaklaşık 1/3’ü 6 ay, yarısı ise 1 yıl sonunda tedaviyi bırakabilmektedir. Hipertansiyon hastalarında, ilaç uyumu ve kan basıncı kontrolünün iyileştirilmesi tedavide başarının temel şartlarındandır. Hasta ilacını düzenli kullanır, yaşam tarzını düzenler ve motivasyonunu yüksek tutarsa tek bir ilaçla uzun yıllar sağlıklı bir şekilde yaşayabilir.

• Eczacınız hastalığın seyri hakkında sizi bilgilendirir ve sizin geri bildirimleriniz doğrultusunda gerekli yönlendirmeleri yapar.

• Eczacınız, ilacın doğru dozda kullanımını kontrol eder, olası yan etkiler ve ilaç-gıda etkileşimi ile ilgili sizi uyarır.

• İlacınızı almayı unutuyorsanız, eczacınız size önerilerde bulunabilir.

• Haftalık ilaç kutularından faydalanın.

• Her gün yaptığınız düzenli bir aktivitenin öncesinde veya sonrasında alın.

• Teknolojiden faydalanın, varsa akıllı saat ya da telefonunuza alarm kurun.

• İlacınızı her gün aynı saatte almaya özen gösterin.

• Yakınlarınızdan destek alın.

• Eczacınız size evde kan basıncınızı nasıl ölçmeniz gerektiği hakkında eğitimi verebilir.

DÜZENLI KAN BASINCI ÖLÇÜMÜ NE ZAMAN GEREKLI? İlacınızın etkili olup olmadığını anlamanın en iyi yolu, düzenli kan basıncı ölçümü yapmaktır. Ölçümünüzü kaydetmek için tansiyon takip kartları kullanabilirsiniz. Doktorunuzun ve eczacınızın tavsiye ettiği sıklıkta kan basıncınızı ölçmeye devam edin. Tansiyon ölçümünüz normal değerler arasında çıksa bile, ilaçlarınızı kullanmaya devam etmelisiniz, doktorunuza danışmadan ilaçlarınızı bırakmayınız.

HANGI CIHAZLA KAN BASINCI ÖLÇÜMÜ YAPILMALI?

Evde kan basıncı ölçümünde, koldan ölçüm yapan manuel veya dijital ölçüm aleti kullanabilirsiniz. Sizin için en uygun tansiyon aletinin seçimi konusunda doktorunuza veya eczacınıza danışabilirsiniz.

EVDE KAN BASINCI ÖLÇÜMÜNDE NELERE DIKKAT EDILMELI? Ölçümler,

• Sessiz bir odada, • Sabah ve akşam saatlerinde 4 Sabah uyandığınızda, mesaneyi boşalttıktan sonra, çok fazla efor harcamadan, kahvaltıdan önce ilk ölçümün yapılması,

4 Akşam eve geldikten ve yarım saat kadar dinlendikten sonra, akşam yemeğinden önce 2. ölçümün tamamlanması gerekiyor.

4 Ölçümlerin her gün aynı saatlerde yapılması önerilir.

• En az 5 dk. oturur vaziyette, istirahat sonrası ölçüm yapılmalıdır.

• Yarım saat öncesine kadar yemek yenmemeli, çay kahve ve sigara tüketilmemelidir.

Ayaklar yere basmalıdır. • Sırt arkaya yaslanmalı ve kol kalp hizasında olacak şekilde desteklenmelidir. • Tansiyon aletinin manşonu, dirsek kıvrımından 1-2 parmak yukarı yerleştirilmelidir. • Kan basıncı takibine, yüksek çıkan koldan ölçümler ile devam edilmelidir.

Eczacıların, hipertansiyon hastalarına farmasötik bakım ve klinik eczacılık hizmeti vererek onların kan basıncı yönetimini iyileştirme ve eşlik edebilecek kronik hastalıklardan korumayı amaçlayan bu eğitim için Hocamız Mesut Sancar ‘a tekrar teşekkürlerimizi sunuyoruz.

ECZ. BURCU ONAY

ECZ. FUNDA FİGEN ŞİRİN BAL

ÇAĞIMIZIN HASTALIĞI HİPERTANSİYON

Etkin Eczacılık

Etkin Sağlık Dergisi

Etkin Sağlıkçıyız