AFET YÖNETİMİNDE ECZACI

Afet, toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, etkilenen toplumun baş etme kapasitesinin yeterli olmadığı doğa, teknoloji veya insan kaynaklı olayların doğurduğu sonuçtur.

Afetlerin toplumlar üzerindeki etkisi, hem doğa hem de insan kaynaklı olayların sonucu olarak artmaktadır. Buna paralel olarak, nüfus değişiminin, özellikle de yaşlanan nüfusun ve kronik hastalık yaygınlığının artmasının sonucu olarak toplumların afete maruziyeti ve savunmasızlığı da artmaktadır. Afet sonrası hastaların tedavi sürecindeki akut alevlenmeler ve acil durumlar, afetlerden sonra görülen ölümlerin başlıca nedenidir. Bir afet sırasında sağlık sistemi işleyemez hale geldiğinde, bireyler genellikle şok halindedir ve güvendikleri ve en kolay erişebilecekleri sağlık uzmanlarına başvururlar.

Eczacıların en güvenilir meslekler arasında yer aldığını biliyor muydunuz?

Eczacılar aynı zamanda en yaygın ve erişilebilir birinci basamak sağlık hizmeti sunucularıdır.

Eczacıların afetler sırasında sağladığı güç toplumdaki konumlarıdır. Eczaneler, hastalar için toplumun önemli iletişim merkezleri olarak kabul edilirler ve genellikle bir afet meydana geldikten sonra faaliyetlerine devam eden ilk sağlık hizmet noktalarıdır. Eczacıların afetlerde üstlendikleri öncelikli görev ilaç yönetiminin sürekliliği gibi günlük görevlerinin bir uzantısıdır. Örneğin, bir afet durumunda hastalar evlerini, ilaçlarını, reçetelerini, paralarını veya kimliklerini almadan tahliye edildiklerinde afet sırasında toplum sağlık hizmetlerinin durmasıyla birlikte, eczacılar hastanın kronik hastalık ilaçlarının acil durum tedarikini sağlayabilir. Böylece kalabalık acil servislerdeki sağlık hizmeti yükü hafifletilebilir.

Afet Yönetiminde Eczacının Değişen Görevleri

Eczacıların afet ve acil durumlarda toplumun yanında olduklarına dair sayısız hikaye vardır ve eminim sizin de kendi hikayeleriniz vardır.

Örneğin 2019’da Michigan’da bir eczacı kar fırtınası sırasında hastalara ilaçlarını kar motosikletiyle ulaştırdı. 2020’de Fransız ve İspanyol eczacılar covid-19 salgınının karantinaları sırasında aile içi şiddetten kaçan kadınlar için güvenli bir sığınak sağladı. Ya da sel sularına kapılanlara temel ilaçların ulaştırılmasını sağlamak için eczaneler ve devlet acil durum destek ekipleriyle koordineli çalışan eczacı kooperatifleri... Ya da sadece üzerindeki kıyafetlerle orman yangınlarından kaçan insanlara ilaç, ilk yardım ve ihtiyaç malzemeleri sağlayan Avustralyalı eczacılar. Ya da Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Sandy Kasırgası ve Avustralya’daki Debbie Kasırgası sırasında çalışan ve fırtına sonrasında hastalara opioid replasman tedavileri sağlamaya devam eden eczacılar...

2001’den önce afet durumunda eczacılar için kabul edilen görevler, genellikle lojistik ve tedarik zinciri yönetimine katkılarına odaklanıyordu. Amerika Birleşik Devletleri’nde gerçekleşen 11 Eylül saldırılarından sonra, birincil amaçları ve resmi görevleri hala lojistik olmasına rağmen, eczacılar afetler sırasında hasta bakımı ve halk sağlığına yaptıkları katkılardan dolayı tanınmaya başlandı.

Dördüncü kategori bir afet olan Katrina Kasırgası 2005 yılında ABD’nin bazı bölgelerini önemli ölçü- de etkiledi ve eczacıların afet sonrasında toplumun ihtiyaçlarının karşılanması ve acil durumların giderilmesinde ne kadar etkili olduklarını ortaya koydu. Eczacılar Katrina Kasırgası sonrasında tahliye merkezlerinde triyaj hizmetleri (doktora gitmesi gereken hastaları sadece reçete yenilemesi gereken hastalardan ayırmak ve bireyleri yardımcı sağlık uzmanlarına yönlendirmek), aşıların sağlanması, yara enfeksiyonları konusunda danışmanlık, getirilen ilaçların kontaminasyon riskini değerlendirmek gibi alanlarda katkı sağladılar.

Katrina Kasırgası sırasında Alabama Eyaleti (ABD), eczacıların düşük riskli bulaşıcı olmayan hastalık yükünü hafifletmede üstlenebilecekleri önemli görevin farkında vardı ve eczacılar ‘acil ilaç tedariki’ kuralı ile afetten etkilenen hastalara kronik hastalık ilaçlarını 30 günlük süre ile reçete ettiler.

Kasım 2016’da Fırtına Astımı olayı Avustralya’nın Melbourne şehrini etkiledi. Eczacılar bu olayda ilaç yönetiminin sağlanmasında önemli görevler aldı, toplum eczanelerinin sayısının ve erişilebilirliğinin fazla olması nedeniyle hastalar hızlı bir şekilde yardım aldılar.

Covid-19 Pandemisi Eczacının Disiplinler Arası Görevlerini Yepyeni Bir Seviyeye Taşıdı

Eczacılar pandemi sürecinde kesintisiz, güvenilir ve erişilebilir sağlık hizmetleri sunmaya devam ettiler. İlginç olan, yapılan bir çalışmada eczacıların %70’inden fazlasının, covid enfeksiyonuna yakalanma korkusuyla sağlık sisteminin diğer kurumlarından kaçınan insanların kendilerine geldiğini söylemesiydi. Ayrıca, bu eczacıların %50’sinden fazlası, kendilerine duygusal ve psikolojik destek almak için gelen insanlar olduğunu ve pandeminin giderek artan bilinmezleri hakkında güvenilir bir bilgi kaynağı olarak görüldüklerini aktardılar.

Eczacının en temel becerilerinden biri, hasta danışmanlığı yapmak ve diğer sağlık meslekleriyle birlikte çalışarak hastanın ihtiyaç ve hedeflerine ulaşılmasını sağlamaktır. Eczacılar olarak sadece covid tedavileri için yapılan çalışmaları değerlendirme konusunda değil, aynı zamanda bilgiyi iletişim içinde olduğumuz kitleye göre uyarlama konusunda da uzmanız. Hastalarımızla ve toplumun diğer üyeleriyle anlaşılabilir ve bağ kurulabilir bir dilde konuşabiliriz. Bu, sağlık sisteminin farklı alanları ve sektörleri arasında yer aldığımız için orta saha olarak bizim gerçek gücümüzdür.

Dünyada pandemi sırasında eczacılar bu görevi yepyeni bir seviyeye taşıdılar ve bu bilgileri herkesle paylaşmak için yenilikçi ve yaratıcı yollar buldular. Eczacılar ayrıca asemptomatik covid taraması ve testi, covid aşılamaları, KKD (Kişisel Koruyucu donanım) tedarikleri ve covid bulaşı ve tedavileri hakkındaki yanlış bilgilerle mücadele etme gibi çok sayıda kamu sağlık hizmeti sundular. Eczacıların daha geleneksel görevleri de, el dezenfektanı hazırlamak ve ilaç tedariğini sağlamak oldu.

Eczacıların salgında ön saflarda ilk günden beri başardıkları inanılmaz sıkı çalışma halk sağlığı ve acil durumlarda önemli bir role sahip olduklarını gösterdi. Covid-19, eczacılık mesleğinin kimlik değişimi için bir katalizör görevi gördü.

Bir sonraki evrimsel adım, eczacıların afet planlaması ve acil durum yönetimine daha iyi entegre edilmesidir. Bir afette eczacıların bilgi ve becerilerinin daha iyi kullanılması, en iyi şekilde işbirliğine dayalı ve koordineli çok disiplinli çabalarla sağlanabilir. Eczacıları afet planlamasına dahil ederek, toplumu daha güvenli ve afetler meydana geldiğinde etkilerine karşı daha güçlü hale getirebiliriz.

PANDEMİ YAŞADIK, AFET SÜRECİNDEYİZ

Türkiye’de Pandemide Kesintisiz İlaç ve Danışmanlık Hizmeti

Covid-19 ile mücadelede ülkemiz eczacıları son derece önemli görevler üstlendiler. 27.000 eczane ve 80.000 civarında yardımcı personeli ile eczaneler pandemi süresince kesintisiz hizmet veren önemli birinci basamak sağlık kuruluşlarından biri oldu. Gerek salgının hızının yavaşlatılması için alınan tedbirlerin uygulanmasında gerekse hastaların tedavi süreçlerinde kesintisiz ilaç ve sağlık danışmanlığı görevlerini yerine getirdiler. Eczanelerde, hastalara sağlık, beslenme, hijyen, maskelerin doğru kullanımı ve sosyal yaşamla ilgili bilgilendirme ve uyarılar yapıldı. Bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi amacıyla kullanılan vitamin, mineral ve takviye edici gıdalarla ilgili eczacılar tarafından önemli bir danışmanlık hizmeti verildi. Kronik hastalıklara ait ilaçların doktora gitmeden doğrudan eczanelerden temin edilmesi, eczanelerde el dezenfektanı üretimi ve ücretsiz maskelerin halka dağıtımının yapılmasının yanı sıra halka en kısa sürede doğru bilginin verilmesi ve ilaç hizmetinin hiç aksamadan başarılı bir şekilde yürütülmesi, özellikle aşı ile ilgili yanlış bilgilerin önlenmesinde yaptıkları danışmanlık eczanelerin birinci basamak sağlık hizmet sunucusu olarak kabul edilmiş olmasının ne kadar kritik ve doğru bir karar olduğunu pandemi sürecinde bir kez daha ortaya koydu.

Deprem Sürecinde Biz Eczacılar Ne Yapıyoruz?

Ülkemizde gerçekleşen deprem felaketinin ilk günlerinden itibaren en hızlı ve iyi organize olan gruplardan biri eczacılardı. Türk Eczacıları Birliği, Bölge Eczacı Odaları ve gönüllü eczacıların katkıları ile tır, konteyner ve sahra çadır olarak toplam 6 ilde 28 seyyar afet eczanesi depremzede vatandaşlarımızın ilaç eczacılık hizmeti ihtiyaçlarını karşılamaya başladı. Türkiye Diyabet Vakfı ile iş birliğinde organize edilen gezici karavan eczane Hatay ilinde insülin, şeker ölçüm kitleri ve ihtiyaç duyulan diğer ilaç ve tıbbi malzemelerin hastalara ulaştırılması adına hizmet veriyor.

Eczacılar ile başlatılan farmainbox afet yardım kampanyasından sağlanan katkılarla temin edilen ilaç, tıbbi malzeme, bebek maması, bebek bezleri vb. ürünler bildirilen ihtiyaçlar doğrultusunda kooperatifler ve dağıtım kanallarının katkıları ile düzenli olarak sahra eczanelerine ulaştırılıyor.

Ancak hikayenin tamamı bu değil. Devamını sizlere ilerleyen sayfalarda sahra eczanelerinde gönüllü olarak çalışan eczacı arkadaşlarım anlatacaklar.

Depremde kaybettiğimiz eczacı meslektaşlarımız, eczacılık fakültesi öğrencileri ve eczane teknisyenlerinin anısına sevgiyle...

Kaynaklar: 1.Watson KE, Singleton JA, Tippett V, Nissen LM (2019) Defining pharmacists’ roles in disasters: A Delphi study. PLoS ONE 14(12): e0227132. https://doi.org/10.1371/jour- nal.pone.0227132

2.Watson, Kaitlyn & Singleton, Judith & Tippett, Vivien- ne & Kyle, Gregory & Nissen, Lisa. (2018). The role of pharmacists in disasters since the beginning: a syste- matic review.

3. Vaillancourt R, Pouliot A, Grenier S, Dawson J, Fernan- des S, Breton L. Pharmacy Practice in Response

4. Erdoğan Orhan İ. , Arslan M. COVID-19 SÜRECİNDE ECZACILARIN ROLÜ. Gazi sağlık bilim. derg. 2020; 72-77. to Natural Disasters- Lessons Learned.; 2013.

AFET YÖNETİMİNDE ECZACI

Etkin Eczacılık

Etkin Sağlık Dergisi

Etkin Sağlıkçıyız