Care of the Soul’un yazarı Thomas Moore ruh kavramını şöyle tanımlar: “Ruh, yaşamı ve kendimizi deneyimlemenin bir niteliği veya boyutudur. Derinlik, değer, ilişki, kalp ve kişisel öz ile ilgilidir.”
Amerikan Klinik Eczacılık Derneği (ACCP) tarafından yayınlanan Nourishing the Soul of Pharmacy: Stories of Reflection (Eczanenin Ruhunu Beslemek: Yansıyan Hikayeler) kitabının önsözü Moore’un ruh tanımı ile eczacılığın benzersiz bir yönüne atıfta bulunur.
Bu kitap projesi, eczacılara farmasötik bakımda rollerini yansıtan makaleler yazmaları için bir çağrı yapılmasıyla Ocak 2011’de başlamış, sonrasında gelen başvurulardan seçilen 69 hikâye yayın haline getirilmiş. Kitap, çoğunlukla hastanelerde, ayaktan tedavi kliniklerinde ve toplum eczanelerinde çalışan eczacılar, eğitimciler ve eczacılık öğrencilerinin etkileşimlerini yansıtan hikayelerden
oluşuyor. Her hikâye, yazarların deneyimlerinden öğrendiklerini kendi perspektiflerinden anlattıkları, eczacılığın ruhunu farklı bakış açılarıyla gösteren paylaşımlara yer veriyor. Eczacılar sadece klinik gerçekler değil, aynı zamanda hastalara ve sorunlarına karşı ‘kalp’ten yaklaşımları hakkında konuşuyor, meslek yaşamları boyunca karşılaştıkları olaylarla nasıl değiştiklerini ve dönüştüklerini
anlatıyor.
İLAÇLAR VE ÖTESI
“Mesleği yeniden şekillendirmek istiyorsak, eylemin hedefi uygulayıcıların ruhları olmalıdır.”
2017 yılında kitabın editörü Ecz. William Zellmer, FIP’in (Uluslararası Eczacılık Federasyonu) Kore’de ‘İlaçlar ve Ötesi: Eczanenin Ruhu’ temasıyla düzenlediği kongrede yaptığı konuşmaya bu sözlerle başlar ve mesleğin sürdürülebilirliğini sağlamak için gerekli olan ‘eczacılıkta dönüşüm’ün bu ruh olmadıkça mümkün olamayacağını anlatır. Eczacıları, mesleki yaşamlarını bilimsel, teknik bilgi ve uzmanlıktan çok daha fazlasıyla şekillendiren bireyler olarak tanımlayan Zellmer, eczane
pratiğinin dünyada önceliğinin hasta bakım odaklı bir sürece evrildiğinin altını çizer. Eczacılık mesleğinde; eczacılar, eğitimciler ve bilim insanlarının hastalara ilaçların doğru ve akılcı kullanımında yol gösterecek duygusal ve entelektüel derinlikli enerjiye sahip olmaları gerekliliğinin, dönüşümün tam anlamıyla başarılı olmasında önemli payı olduğu mesajını verir. Eczanelerin işleyişi hakkında üzerinde düşünülmesi gereken yapısal ve ruhsal iki yön olduğundan bahsederken; yapısal konuların eğitim standartları, kanunlar ve yönetmelikler, klinik uzmanlık gibi öncelikleri; ruhsal konuların ise
sağlık profesyonellerinin kendilerini nasıl gördükleri, etik ve eczacılık tarihini öğretmeyi ve ‘şefkatli olmayı’ içerdiğini belirtir. Bu ikisi arasında bir denge sağlamanın zor olduğuna ve eczane uygulamalarının geliştirilmesinde yapısal konular yanında, ‘ruh’ meselesinin ciddi şekilde daha fazla ilgiye ihtiyaç duyduğuna dikkat çeker.
BIR METAFOR OLARAK ‘RUHU OLAN ECZACI’
Peki ruhu olan bir eczacıyı nasıl tanımlayabiliriz? Şüphesiz ki bu tanımın keskin sınırları olamaz, ama belki bazı yaklaşımlarda bulunabiliriz. Empati duygusuna sahip ve hastaların ihtiyaçlarını, bakış açılarını anlamaya çalışan; bilimsel gerçeğe ve eğitime önem veren, mesleki etiğe saygı gösteren, diğer sağlık uzmanlarıyla kolay ve aktif bir şekilde iş birliği yapmaya açık olan, eczacılık öğrencilerine meslek ideallerini hevesle aktaran, kısaca kendilerini ilaç hizmetinin teknik yönleriyle sınırlamak istemeyen eczacılar olarak tanımlayabiliriz.
Her gün eczanelerimizde birçok insan ile göz göze geliyoruz. Kimi zaman endişeli bir anne adayı, kimi zaman yeni diyabet tanısı almış orta yaşlı bir hasta, anne babasına bakım veren bir kadın, hasta çocuğu ile bir baba eczanemizden içeriye adım atıyor. Bir yandan fiziksel olarak tedavileri için gerekli ilaçlar konusunda onları bilgilendirirken, bir yandan da onlar ile empati kurarak duygusal ve ruhsal olarak daha iyi hissetmelerine yardım etmeye çalışıyoruz. Hastaların ihtiyaçlarına yönelik çözümler sunmak, hastaların eczanemize tekrar gelerek memnuniyetlerini dile getirmeleri, bazen eczanede bazen beklenmedik bir yerde gelen bir soruya karşılık yapılan danışmanlık, bir astım hastasına doğru inhaler kullanımını öğretmek, hasta ile beraber ilaçların uygun alım zamanlarını belirlemek; kısacası hastaları yaşam kalitelerini artıracak şekilde desteklemek ve bütün bunları sabırla, nazik bir tavır ve sıcak bir gülümsemeyle yapabilmek... Hastaların ihtiyaç duydukları ve gelecekte yine ihtiyaç duyacakları şey tam da bu; tedavileri ile ilgili konuşabilecekleri, akıllarındaki soru işaretlerini giderebilecekleri, danışmanlık alabilecekleri bir sağlık profesyoneli. Bir internet satış kanalı ya da otomatik ilaç dağıtım sistemi 83 yaşındaki bir hastanın sorunlarını dinleyemez, ilaçlarının doğru ve güvenli kullanımını anlatıp ona tavsiyelerde bulunamaz. Eczacıları benzersiz kılan bu özellikleridir.
İşte bu kitap, bu ruhu yansıtmak amacıyla yazıldı ve dünyanın diğer ucunda da olsa, eczacıların eğitim, bilim, uygulama ve ‘ötesindeki’ günlük eylemleriyle eczacılığın ruhunu nasıl beslediklerini gösteren bir kayıt niteliğinde.
Bu çalışmanın bir diğer amacı her gün yerine getirdiğimiz mesleki rollerimiz üzerine düşünmemizi sağlamak. Bir hastaya, öğrenciye, bakım verene veya meslektaşımıza o kişinin gününü, tedavi sürecini iyileştirecek ne tür bir söz söyleyebiliriz? Diğer insanların hayatlarında nasıl farklılık ve farkındalık yaratabiliriz? Bu soruların cevapları elbette ki kanıta dayalı yöntemlerle kolayca ölçülemez ama bununla birlikte bu hikayeler bize öğrenme, empati kurma ve nihayetinde başkalarının yaşamlarını ve seçtiğimiz mesleği dönüştürecek gücü sağlayabilir. Bu kitaptaki hikayeler ve örnekledikleri yaptığımız işi sürekli öğrenme ve iyileştirme sürecinde tutarak yansıtmaya güzel bir kaynak olabilir, belki de ülkemizdeki eczacıların düşüncelerine ilişkin hikayeler için benzer bir çağrı buradan yapılabilir.
Eczacılar hasta odaklı bakım sağlarken sorunlarla nasıl başa çıkacaklarını ve kanıta dayalı veriyi, bilgi kirliliğinden nasıl ayırt edeceklerini iyi analiz eder, koruyucu sağlıktan başlayarak akılcı ilaç kullanımı ve uyuncun izlenmesinde birinci basamak sağlık hizmeti ağında önemli rol oynarlar. Her zaman en ulaşılabilir sağlık danışmanı olmaya ve toplum sağlığını güçlendirmek için destek vermeye devam edecekler.
Ruhları ile fark yaratarak…
Ecz. Burcu ONAY
Kaynaklar:
1. William A. Zellmer, Searching for the soul of pharmacy, American Journal of Health-System Pharmacy, Volume 53, Issue 16, 15 August 1996, Pages 1911–1916
2. Max D. Ray, Pharm.D., Nourishing the Soul of Pharmacy: Stories of Reflection, American Journal of Health-System Pharmacy, Volume 69, Issue 23, 1 December 2012, Page 2104,
3. What is the soul of pharmacy? Internatıonal Pharmacy Journal vol 35, no.2- november 2017
Ecz. Burcu Onay