Aşıya Erişimde Eczane ve Eczacı Danışmanlığının Önemi

Günümüzde dünya genelinde birçok ülke, aşılamayı daha kolay ve yaygın hale getirmek için yeni yollar arıyor. Bu yolların başında ise eczanelerde aşılama hizmeti geliyor.

Dünya genelinde aşılama, COVID-19 pandemisi ile büyük bir değişim geçirdi. Aşılar artık yalnızca çocukluk dönemine değil, yetişkinlik ve yaşlılık dönemlerine yönelik koruyucu sağlık hizmetlerinin temel bir parçası olarak görülüyor. Geçmişte aşılar sadece hastanelerde ya da aile sağlığı merkezlerinde uygulanırken günümüzde dünya genelinde birçok ülke, aşılamayı daha kolay ve yaygın hale getirmek için yeni yollar arıyor. Bu yolların başında ise eczanelerde aşılama hizmeti geliyor. Bu noktada eczaneler, hem kolay ulaşılabilir hem de halkın en çok güvendiği sağlık merkezleri olarak önemini artırıyor.

Eczaneler Neden Önemli?

Günümüzde eczacılar sadece ilaç tedariğini sağlayan sağlık profesyonelleri olmanın yanı sıra sağlığımızla ilgili birçok konuda danışmanlık hizmeti veren ve koruyucu sağlık hizmetlerinde aktif rol oynayan uzmanlardır. Özellikle kronik hastalıkları olanlar, yaşlılar, gebeler ya da bağışık sistemi zayıf bireyler için aşı çok önemli bir koruma sağlar. Bu nedenle eczaneler, aşıya hızlı ve kolay erişimin en güvenilir yolu olarak önemini artırıyor.

Dünyada Eczanede Aşılama Uygulaması Bugün Amerika, Kanada, İngiltere ve Avustralya gibi birçok ülkede grip, zatürre, hepatit, COVID-19 ve zona gibi hastalıklara karşı aşılar eczanelerde yapılabiliyor. Bu ülkelerde yapılan araştırmalar, eczanelerde aşı yapılmaya başlandıktan sonra toplumda aşılanma oranlarının belirgin şekilde arttığını gösteriyor. İnsanlar hastaneye gitmeye vakit bulamazken, mahallelerindeki eczaneye uğrayarak kolayca aşı olabiliyor. Eczacılar aşı uygulama sertifika programlarını tamamlayarak aşı uygulama yetkisi kazanıyor toplum sağlığına katkı veriyorlar. Toplumda bireylerin doğumdan başlamak üzere yaşam süresince aşı programlarını takip ediyor bilgilendiriyor ve aşı uygulaması yaparak sağlık sisteminin yükünü hafifletiyorlar. Aldığı eğitim ile eczacı aşıya uygunluk kontrolü yapıyor ve gerektiğinde kişiyi ilgili sağlık kuruluşuna ve hekime yönlendiriyor. Böylece daha bilinçli ve güvenli bir aşılama süreci sağlanıyor.

Türkiye’de Durum Nedir?

Ülkemizde şu anda eczanelerde doğrudan aşı uygulanmıyor. Ancak eczacılar, • Aşılar hakkında bilgilendirme,

• Aşı takvimine uyumun sağlanması,

• Risk gruplarının hekime yönlendirilmesi,

• Yan etki ve aşı etkileşimlerinin açıklanması,

• Aşıların doğru şekilde saklanması ve soğuk zincirin korunması (özellikle aşıların taşınması sırasında) konularında aktif rol alıyor.

Eczacılarımız ayrıca, risk gruplarında yer alan hastaları belirleyerek özellikle grip ve COVID-19 gibi yaygın hastalıklar söz konusu olduğunda vatandaşlara hangi aşıların gerekli olduğunu hatırlatıyor ve sağlık merkezlerine yönlendirme yapıyor. Böylece toplumda salgın oluşma riskini azaltmaya katkı vermenin yanı sıra özellikle risk grubundaki hastaların aşılanmalarını sağlayarak bu hastaların grip ve veya zatürre sonucu gelişebilecek komplikasyonlar nedeniyle hastaneye yatış oranlarını düşürmeye katkı sağlıyorlar. Gelecekte Türkiye’de de eczanelerin aşılama hizmeti sunması toplum sağlığının korunmasında önemli katkı sağlayacaktır. Bunun için yasal düzenlemeler, eczacılara sertifika programları ve sağlık sistemine entegrasyon çalışmaları yapılması gerekiyor. Sonuç olarak sertifikalı aşı uygulama yetkisi olan eczacılar ile hem aşıya erişim kolaylaşır hem de toplumun bağışıklığı daha hızlı sağlanabilir.

Aşı uygulamasında öne çıkan küresel eğilimler:

• Yetişkin ve yaşlı aşılamasına artan odak: Grip, zatürre, zona, HPV ve COVID-19 gibi hastalıklar için yetişkin bağışıklaması hızla yaygınlaşıyor.

• Seyahat ve göçle ilişkili aşılamalar: Artan göç ve turizmle birlikte, hastalıkların coğrafi sınırları kalkıyor. Bu da seyahat aşılamalarını önemli hale getiriyor.

• Kombine aşılar ve tek doz aşılar: Aşı takvimini basitleştirmek için geliştirilen çözümler ön planda.

• mRNA teknolojisinin yükselişi: COVID-19 aşılarıyla bilinirlik kazanan bu teknoloji, influenza, RSV, kanser gibi alanlara genişletiliyor.

Aşıya Ulaşmak Kolaylaştıkça Toplum Güvende Kalır Sağlık sistemlerinin temel amacı sadece hastalıkları tedavi etmek değil, onları önlemektir. Aşılar, bu amaçla elimizdeki en güçlü araçlardan biridir. Eczanelerde aşılama hizmetinin sunulması, bu güçlü araca daha fazla insanın kolayca ulaşmasını sağlar. Yapılan bir araştırmaya göre eczacılar aşı uygulayıcısı ya da savunucusu (advocator) olarak görev aldığında, standart bakıma (usual care) kıyasla aşılanma oranları yaklaşık yüzde 50 oranında artış gösteriyor. Eczacı, hastayla en kolay temas kurulan sağlık profesyonelidir. Halkla birebir iletişim kurabilen, danışmanlık verebilen ve güven duyulan eczacı, aşılar hakkında bilgi eksikliğini gidermede, tereddütleri azaltmada ve uygulama uyumunu artırmada kritik bir rol sağlar. Aşılar hakkında kafa karışıklığı yaşayan, yanlış bilgiye maruz kalan ya da tereddüt eden bireyler için eczacıların yönlendirmesi hayati önem taşır.

Dünyada Eczaneler Sağlık Ön Merkezine Dönüşüyor

Geleneksel olarak eczaneler, reçete karşılamak ve ilaç temin etmekle özdeşleştirilse de son yıllarda bu anlayış köklü bir değişim geçiriyor. Artık eczacılar bağışıklamada sadece destek değil, doğrudan uygulayıcı olmaya doğru ilerliyor. Hastalık önleme (profilaksi), kronik hastalık yönetimi, sağlık taramaları, hasta eğitimi ve danışmanlığı gibi çok yönlü sağlık hizmetleri sunan birer “ilk temas sağlık danışmanı” konumunda yer alıyor.Dünya toplum sağlığını koruma kapsamında, aşılama hizmetlerini daha erişilebilir, bireye özel ve yaşam boyu süren bir hizmet haline getiriyor. Bu hizmetlerin içinde immünizasyon (aşılama), hem bireysel hem toplumsal sağlık için eczacının verebileceği en kritik koruyucu hizmetlerden biri olarak öne çıkıyor

Bu süreçte eczacılar, bağışıklamada sadece destek değil, doğrudan uygulayıcı olmaya doğru ilerliyor. Danışmanlık hizmetleri, halk sağlığına katkı sağlayacak şekilde ön plana çıkıyor. Dijital sağlık sistemleri, eczacıların hastaları izleme ve yönlendirme kapasitesini artırıyor. Koruyucu sağlık uygulamaları dünya toplumları yaşlanırken daha da önem kazanıyor. Bu hizmetlerinenönemlilerindenbiri olanyaşamboyubağışıklama ile bulaşıcı hastalıklardan korunma mümkün olabiliyor. Bu noktada aşıya erişim ne kadar kolay ve yaygın olursa, toplum sağlığı da o kadar güçlü korunuyor. Bağışıklamada eczacı danışmanlığı ve hizmeti ile gelecekte, eczaneler sadece ilaç temin edilen yerler değil; aynı zamanda aşı uygulanan, sağlık danışmanlığı verilen ve toplumun korunduğu önemli sağlık merkezleri haline gelebilir.

Kaynaklar 1. Schmit CD, Penn MS, Thomas J, et al. Effectiveness of pharmacist-led immunization interventions: A systematic review and meta-analysis. Vaccine. 2024 Jan 8;42(2):274–283. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38205195 2. Isenor JE, Wagg AC, Bowen JL, et al. Impact of pharmacists as immunizers on vaccination rates: A systematic review and meta-analysis. American Journal of Preventive Medicine. 2022 Nov;63(5):e145–e157. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35961937