Günümüzde son zamanlarda adını duyduğumuz birçok tedavi destekleyici ürün madde ve içeriklerle karşılaşmaktayız. Bunlar ile ilgili etkili çalışma ve sonuçlarına göre yaşantımıza ya da hayat kalitemizi yükseltmemize yardımcı olacak madde ve içerikler, doğru ve bilinçli kullanımla hayatımızda devamlılığını hala sürdürmekteler. Bu maddelerden birisi de quercetindir. Quercetin koyu sarı renkte flavonol adlı yapıda olup, bazı sebze ve meyve içeriklerinde bulunmaktadır. Bu meyve ve sebzelerin bazıları soğan, kale marul, cherry domates, berry yemişleri, brokoli, elma, siyah üzüm, yaban mersini ve yeşil-siyah çaydır. Aşağıdaki listede hangi meyve ve sebzelerin ne kadar miktarda quercetin içerdiğini inceleyebilirsiniz (Tablo-1).
TABLO-1: Yiyeceklerin Sahip Olduğu Quercetın Miktarı
Quercetin günlük yediğimiz meyve ve sebzelerin içinde antioksidan olarak vücut sağlığını ve bağışıklığını korumada etkili olmaktadır. Ama günümüzde günlük koruyucu etkisinin dışında, meyve ve sebzelere ek olarak, uygun formülize edilmiş dozları hesaplanarak birçok tedaviye yardımcı hatta bazı hastalıklarda tedavi edici etkiye sahip olduğu anlaşılmıştır. Birçok tedavide belirgin ve koruyucu olan bu bileşiğin vücut için etkilerini başlıklarla inceleyelim.
Quercetinin Antioksidan Etkisi:
Quercetin kimyasal yapısı sayesinde hücre içinde oksijen kullanılarak gerçekleşen kimyasal işlemlerden kalan serbest radikal adı verilen vücuda zararlı atıkların yok edilmesinde önemli rol üstlenmektedir. Bu özellik hücrelerin sağlıklı bir şekilde faaliyetini sürdürürken atıklarından da vücudu uzak tutarak hücre içi doku ve organların sağlıklı ve uzun süre yaşamasına olanak sağlamaktadır. Vücut bağışıklık düşüklüğüne bağlı hastalıklarda bu sebepten tedavi destekleyici olarak hekim reçetelerine dahil edilmiştir.
Quercetinin Alerjik Hastalıklar Üzerine Etkisi:
Quercetin; ana bağışıklık sisteminde etkili olmasından, alerji, saman nezlesi gibi hastalıklarda vücuttaki alerjiye karşı etkili mast hücreleri üzerine etki mekanizması oluşturarak, bu tip hastalıkların iyileşmesinde pozitif etki oluşturmaktadır. Tıpkı alerjik reaksiyonlarda vücudun savunma sisteminin aşırı tepki gösterdiği nörolojik hastalıklardan multiple skleroz gibi hastalıklara da benzer savunma sisteminin beyne zarar vermesini yine mast hücrelerine etki oluşturma şekli ile engellemektedir.
Quercetinin Artrit ve Antibakteriyel Tedaviye Etkisi:
Quercetinin; yapılan çalışma sonuçlarına göre solunum sistemi, gastrointestinal sistem, deri ve üriner sistem üzerinde oluşan birçok tip bakteriye karşı antibakteriyel etki gösterdiği anlaşılmıştır. Bununla beraber yine bir eklem iltihabı olan artrit üzerine de doğru doz ve düzenli kullanımda tedaviye ek olarak quercetin ile olumlu sonuçlar alınmıştır. Eklem sistemi üzerinde etkili olan siklooksijenaz ve lipooksijenaz gibi o bölgede inflamasyon yani iltihap oluşturan enzimlerin etkisini bastırarak hastalığın iyileşmesine önemli katkı sağlamıştır. Bunun etkisini yaşayan birçok hasta, içerisinde quercetinin yoğun bulunduğu berrylerin, meyvelerin çiğ tüketildiği bir diyetle beslenme şeklini değiştirmiştir.
Quercetinin Koroner Kalp Hastalığı Üzerine Etkisi:
Quercetinin; antioksidan etkisi sayesinde LDL yüksekliğine bağlı kolesterol üzerinde pozitif etkisi görülmüştür. Yaşlı erkekler üzerinde yapılan çalışmada, quercetin kandaki plazmadaki LDL konsantrasyonunu düşürerek beslenme kaynaklı kalp hastalıkları ve ölüm riskini azaltmıştır. Kan trombosit hücrelerine ve ona bağlı kalp rahatsızlıklarının kas hücresine aktivasyonunu değiştirip etkilemek sureti ile yine pozitif bir etkisi olduğu görülmüştür.
Quercetinin Diyabet Hastalığı Üzerine Etkisi:
Quercetin, günümüzde çok yaygın hale gelen diyabet hastalığı üzerinde de yine olumlu etki oluşturmaktadır. Vücutta şekerin dönüşümünde ortaya çıkan sorbitol adlı türevin diyabetle beraber ortaya çıkan nöropati, retinopati diabetik katarakt vb. bağlantılı hastalıkların oluşmasına sebep olan enzimi baskılayarak bu tip hastalıkların oluşumunu engellemede pozitif rol oynamaktadır. Şu anda çalışmalar bu konuda devam etmekte olup quercetin ileride belki de daha etkili diyabet tedavilerinde ana maddelerden birisi olabilir.
Yukarıda anlatıldığı gibi quercetin belli başlı hastalıkların dışında yine birçok hastalığın iyileşmesine yardımcı, koruyucu ve destekleyici olarak hem günlük yeme içme etkisiyle hem de hekimin uygun gördüğü dozda kullanım suretiyle pozitif etkisini ortaya koymaya devam etmektedir. Sağlığımızı koruyacak ve ona destek olacak her ürünün hayat kalitemizi yükseltmesi bu tip bileşikler sayesinde daha etkili sonuçlar vermeye devam edecektir...
Ecz. Neslihan Sungurtaş
Kaynaklar:
1.De Groot H. Reactive oxygen species in tissue injury. Hepatogastroentrology 1994;41:328-32. 2. Grace PA. Ischemia-reperfusion injury. Br J surg 1994;81:637-47.
3. Mangels AR, Holden JM, Beecher GR, et al.Careteno-
ide contents of fruits and vegetables: an evaluation of analytical data.Am Diet. Assoc 1993;93:284-296. 4. Häkkinen S, Kärenlampi S, Heinonen M, et al. Con- tent of the flavonols quercetin,myricetin, and kaem- pferolin 25 edible berries. J Agric Food Chem. 1999 Jun;47(6):2274-9.
5.Kempuraj D, Castellani ML, Petrarca C, et al. Inhibi- tory effect of quercetin on tryptase and interleukin-6 release, and histidinedecarboxylase mRNA transcrip- tion by human mast cell-1 cell line. Clin Exp Med.2006 Dec;6(4):150-6.
6.Hanninen, Kaartinen K, Rauma AL, et al. Antioxidants in vegan diet and rheumatic disorders. Toxicology. 2000;155(1-3):45-53. 7.Hertog MG, Kromhout D, Aravanis C, et al.Flavonoid intake and long-term risk ofcoronary heart disease and cancer in the seven countries study. Arch Intern Med 1995;155:381–6.
8.Hertog MG, Feskens EJ, Hollman PC, et al.Dietary an- tioxidant flavonoids and risk of coronary heart disease: the Zutphen Elderly Study. Lancet 1993;342:1007–11. 9.Arai Y, Watanabe S, Kimira M, et al.Dietary intakes
of flavonols, flavones and isoflavones by Japanese women and the inverse correlation between quercetin intake and plasma LDL cholesterol concentration. J Nutr 2000;130:2243–50.
10.Osman HE, Maalej N, Shanmuganayagam D, Folts JD. Grape juice but not orange or grapefruit juice inhibits platelet activity in dogs and monkeys. J Nutr 1998;128:2307–12.
11.Tzeng SH, Ko WC, Ko FN, Teng CM.Inhibition of platelet aggregation by some flavonoids. Thromb Res 1991;64:91-100. 12.Hubbard GP, Wolffram S, de Vos R, et al. Ingestion of onion soup high in quercetin inhibits platelets aggrega- tion and essential components of collagen-stimulated platelet activation pathway in man: A pilot study. Br J Nutr. 2006 Sep;96(3):428-8. 13.Costantino L, Rastelli G, Gamberini MC, etal. 1-Ben- zopyran -4-one antioxidant as aldose reductase inhibi- tors. Med Chem 1999;42:1881-93.
Ecz. Neslihan Sungurtaş