Eczacılıkta Dijital Devrim: Gelecek Kapımızda

Uluslararası Eczacılık Federasyonu (FIP) tarafından 30 Ağustos’ta Kopenhag’da düzenlenen FIP Dijital Eczacılık Zirvesi 2025, eczacılığın dijitalleşme yolculuğunda yeni ufuklar açtı.

Geçen yıl katıldığım Dijital Eczacılık Zirvesi 2024 sayesinde bu alana duyduğum ilgi daha da artmıştı. Bu yıl ise gördüklerim, dijital dönüşümün yalnızca bir trend değil, eczacılığın kaçınılmaz geleceği olduğunu bir kez daha gösterdi. Dijital Eczacılık Zirvesi 2025, “Eczacılık ve Gelecek – Dönüştürücü Bakım İçin Yapay Zekâ ve Dijital Sağlıktan Yararlanma” başlığı altında gerçekleşti. Dünyanın dört bir yanından eczacılar, bilim insanları ve sağlık profesyonelleri bir araya gelerek şu soruya yanıt aradı: “Dijital çağda eczacılık bizi nereye götürüyor?” Dijital sağlık, yapay zekâ (YZ), veri yönetimi ve bağlantılı bakım gibi kavramlar artık yalnızca geleceğe dair öngörüler değil; mesleğimizin bugünü ve yarını. Teknolojinin sağlık alanını yeniden şekillendirmesiyle birlikte, zirvede dijital eczacılığın günümüzde fark yaratan gerçek dünya uygulamalarından, yeni gelişen uygulamalardan ve gelecekteki yönelimlerden bahsedildi. Yapay zekâ destekli ilaç keşfinden kişiselleştirilmiş tıbba, sağlıklı yaşlanmada yaşam kalitesini artırmak ve 7/24 eczane hizmetleri sağlamak için teknolojiden yararlanmaya kadar, bu zirve eczacılığın geleceğine derinlemesine bir bakış sundu.

Zirvede Ele Alınan Konular

Gün boyunca zirvede eczacılığın geleceği açısından kritik pek çok konu masaya yatırıldı. Başlıca konular şunlardı:

• Bağlantılı bakım ve dijital sağlık: Uygulamanın yeni sınırları

Açılış konuşmasında, eczacıların bağlantılı sağlık hizmetlerinin ön saflarında nasıl konumlandığı ele alındı: Eczacıların yalnızca ilaç temini değil, aynı zamanda dijital araçları, uzaktan izlemi ve hasta katılım sistemlerini nasıl günlük bakımın bir parçası haline getirdiği vurgulandı.

• Eczacılık uygulamalarında veri toplama ve kullanımı

Oturumlarda, hasta verilerinin sorumlu ve etkili biçimde toplanması ve kullanılması üzerine stratejiler incelendi: ilaç uyumunun izlenmesi, tedavilerin kişiselleştirilmesi veya olası ilaç etkileşimlerinin önceden tahmin edilmesi gibi. 

• Teknoloji ile desteklenen sağlıklı yaşlanma

Dünya genelinde yaşlanan nüfuslarla yaşam kalitesini korumak giderek önem kazanıyor. Teknoloji, uzaktan bakım, hareketlilik ve bağımsızlık için dijital araçlar, izleme sistemleri gibi çözümlerle eczacıların bu sürecin kilit bir destekçisi olarak konumlandığına değinildi.

• Eczacılıkta güncel yapay zekâ uygulamaları

Zirve, teorinin ötesine geçerek halihazırda kullanılan uygulamaları ele aldı: iş akışında Yapay Zekâ araçları, yapay zekâ destekli ilaç güvenliği, ilaç kullanımını dijital olarak takip eden sistemler, veri odaklı kişiselleştirilmiş tedaviler, karar destek sistemleri ve hatta danışan iletişiminde kullanılan sohbet robotları. Konuşmacılar, yapay zekanın “bugün” nasıl fark yarattığını somut örneklerle ortaya koydu.

 • Eczane erişilebilirliği ve kesintisiz hizmet

Eczanelerin 7/24 hasta odaklı çalışmasının nasıl sağlanacağı da önemli bir gündem maddesiydi. Dijital sağlık platformları, tele-eczacılık ve uzaktan danışmanlık gibi çözümler, fiziksel erişimin zor olduğu durumlarda kullanılabileceğine dikkat çekildi.

• Dijital strateji ve değişimi yönetmek

Bir diğer oturumda, eczanelerin hızlı teknolojik değişime nasıl yanıt vermesi gerektiği; gelişen araçlara, düzenlemelere ve beklentilere uyum sağlayacak esnek stratejilerin nasıl inşa edileceği tartışıldı.

• İlaç geliştirmede ve kişiselleştirilmiş tedavilerde yapay zekâ

Daha çok bilim insanlarına yönelik olan bu oturumda, Yapay Zekanın ilaç keşfini hızlandırması, daha hassas tedavileri mümkün kılması ve hasta özelinde müdahalelerin uyarlaması ele alındı.

• Öğrenen sağlık sistemleri ve bakımı dönüştürmeye hazırlık

Kapanış oturumlarından biri, sağlık sistemlerinin ve eczanelerin “öğrenen sistemler” olabilmesi için nelerin gerektiğine odaklandı: sürekli veri toplama, sonuçların değerlendirilmesi ve iyileştirmelerin yapılması. Altyapı ve insan kapasitesi açısından hazır olma durumu, kritik bir konu olarak öne çıktı.

Dijital Eczacılık Neden Önemli? Bu gelişmelerin eczacılar için anlamı büyük.

• Yeni araçlar, yeni sorumluluklar

Dijital araç kutusu büyüyor: veri analitiği, yapay zekâ tabanlı karar destek sistemleri, uzaktan bakım. Bu araçlarla birlikte sınırlarını anlamak (örneğin güvenlik, gizlilik, önyargılar), etik kullanımı sağlamak ve insan yargısını korumak gibi sorumluluklar geliyor.

• Değişen iş akışı ve beceriler

Eczacılık artık yalnızca ilaç temin etmek ve vermek ya da yüz yüze danışmanlık sunmaktan ibaret değil. Büyük ölçekli verileri yorumlamak, dijital sağlık platformlarını kullanmak, disiplinler arası ekiplerde iş birliği yapmak ve yapay zekâyı anlamak eczacılar için temel beceriler haline geliyor.

 •Genişleyen roller için fırsatlar

Eczacılar; hasta izlemi, kronik hastalık yönetimi, koruyucu sağlık, uzaktan ve tele-eczacılık hizmetlerine ek olarak kişiselleştirilmiş tıpta liderlik rolü üstlenme fırsatına sahip. Eczaneler yalnızca ilaç değil, aynı zamanda teknoloji destekli sağlık danışmanlığı merkezlerine dönüşebilir. 

Dijital Eczacılığın Danışanlar İçin Önemi

• Daha iyi ve sürekli sağlık hizmetine erişim Teknoloji, eczane hizmetlerinin mesai saatleri dışında, uzak veya dezavantajlı bölgelerde ya da seyahatin zor olduğu durumlarda erişilebilir olmasını sağlayabilir. Dijital danışmanlık ve uzaktan izlem büyük fark yaratabilir.

• Kişiselleştirme ve güvenlik

Yapay Zekâ ve veri, tedavilerin bireye daha hassas uyarlanmasına, yan etkilerin azaltılmasına, dozların optimize edilmesine ve etkileşimlerin önlenmesine yardımcı olabilir. İlaçların düzenli kullanımı için dijital hatırlatıcılar ve takip sistemleri kullanılabilir. Kişiye özel tedavi planlarıyla daha güvenli ve etkili sonuçlar elde edilebilir. Ancak hastaların da verilerinin nasıl kullanıldığını ve hangi korumaların sağlandığını anlamaları gerekir.

• Öğrenen sağlık sistemleri

Öğrenen sağlık sistemleriyle, sağlık hizmetleri gerçek dünyadaki sonuçlara uyum sağlayarak zamanla gelişir. Bu da daha iyi ilaçlara, daha iyi kılavuzlara ve daha akıllı bakım sistemlerine zemin hazırlar.

Zorluklar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Elbette dijitalleşmenin beraberinde getirdiği zorluklar da var. Veri güvenliği, hasta mahremiyeti, dijital altyapıya erişim ve meslektaşlarımızın dijital yeterlilikleri önümüzdeki en kritik gündem maddeleri arasında yer alıyor. Zirvede ele alınan zorluklar arasında öne çıkan konu başlıkları ise şöyle özetlenebilir:

• Gizlilik, veri güvenliği ve güven

Hasta verilerinin toplanması ve kullanılması hukuki, etik ve teknik riskler içerir. Hastaların verilerinin güvende olduğuna, onayın bilinçli verildiğine ve sistemlerin şeffaf olduğuna güvenmesi hayati öneme sahiptir.

• Düzenlemeler, standartlar ve eşitlik

Yapay Zekâ ve dijital sağlık birçok yerde düzenleyici çerçevelerden daha hızlı ilerliyor. Kalite, doğrulama, denetim ve etik yönergeler geriden geliyor. Ayrıca herkesin teknolojiye veya dijital okuryazarlığa eşit erişimi yok.

• Eğitim ve iş gücü kapasitesi Birçok eczacı halihazırda veri bilimi, Yapay Zekâ veya dijital sağlık araçları konusunda eğitim almamış durumda. Eczacıların mesleki eğitim ve gelişim programlarına dahil edilmesi önemli.

• Uygulama engelleri

Maliyet, altyapı (internet bağlantısı, sistem entegrasyonu), birlikte çalışabilir sağlık kayıtları, donanım ve yazılım erişilebilirliği gibi faktörler, özellikle kaynakların sınırlı olduğu yerlerde engel teşkil edebilir.

Geleceğe Dair Öngörüler

Zirvede yapılan tartışmalardan şu eğilimlerin öne çıkacağı anlaşılıyor:

1. Hibrit eczane modelleri — yüz yüze ve dijital/ uzaktan hizmetleri birleştiren Hibrit Eczane modelleri, tele-eczacılığın daha yaygın hale gelmesi.

2. Karar desteğinde Yapay Zekanın artan rolü — özellikle ilaç etkileşimleri, kişiselleştirilmiş dozlama ve öngörücü analizlerde yapay zekâ daha çok kullanılacak.

3. Öğrenen sağlık sistemleri — kılavuzlara, ilaç keşfine ve halk sağlığı stratejilerini giderek daha fazla bilgi sağlayacak.

4. Hastaların güçlenmesi — uygulamalar, uzaktan izleme, kişiselleştirilmiş sağlık panelleri aracılığıyla.

5. Eczacılık eğitim müfredatı— dijital sağlık, Yapay Zekâ etiği ve veri yönetimini içerecek şekilde evrilecek.

FIP Dijital Eczacılık Zirvesi 2025, bildiğimiz anlamıyla eczacılık çağının -esas olarak yüz yüze ilaç teminine dayalı yaklaşımın- değişmekte olduğunu ortaya koydu.

Dijital sağlığın ve yapay zekanın isteğe bağlı eklentiler değil, eczacıların çalışma şeklinin, hastaların bakıma nasıl eriştiğinin ve sağlık sistemlerinin nasıl geliştiğinin temel parçaları olduğu bir geleceğe doğru ilerliyoruz. Eczacılar için bu, uyum sağlamak anlamına geliyor: yeni beceriler öğrenmek, teknolojiyi benimsemek, aynı zamanda etik ilkeleri, hasta güvenliğini ve eşitliği korumak.  Danışanlar içinse eczacılık hizmetlerine daha iyi erişim, daha kişiselleştirilmiş bakım, ancak aynı zamanda teknolojinin verilerini ve sağlıklarını nasıl ele aldığı konusunda farkındalık ihtiyacı anlamına geliyor. Bu dijital dönüşüm hızlanırken, soru artık eczacılığın değişip değişmeyeceği değil, ne kadar hızlı, hangi önlemlerle ve ne kadar adil bir şekilde değişeceğidir. Dijital Eczacılık Zirvesi değerli bir yol gösterici oldu, ancak eczacıların Dijital Sağlık Liderleri olarak konumlandırıldığı bu vizyonu pratiğe dönüştürmek önümüzdeki asıl görev olacak.  Hep birlikte dijital dönüşümün sunduğu bu fırsatları birlikte keşfedelim. Çünkü geleceğin eczacılığı, bugünden attığımız dijital adımlarla şekillenecek.