1989’da Oxford Birleşik Krallık John Radcliffe Hastanesinde 10 ebe ve bir aromaterapist, tümü mide bulantısı, ağrı, anksiyete ve kasılmalar düzenlemede harici olarak 10 uçucu yağ kullanılarak doğum yapan 500’den fazla kadınla 6 aylık bir intrapartum pilot çalışma uygulanmıştır. Çalışma sonucu olumlu ve ciddi yan etki gözlemlenmedi.
Anne adayının hayatında önemli bir olayı planlarken ‘’Alternatif Tıp’’ eğitimi ve gözlem için düzenli yoğun fırsatlara sahip olduğu özel bir zamandır. Doğum öncesi ve sonrası kanıta dayalı aromaterapi basit, güvenli ve pratiktir.
• Chen P. ve diğerleri ‘’Aromaterapi Masajının Hamile Kadın Stresi ve Bağışıklık Fonksiyonu Üzerindeki Etkileri: Boylamsal, Prospektif, Randomize Kontrollü Bir Deneme’’ J.Alternatif Tamamlayıcı Med. 2017
• Effati-Daryani F. ve diğerleri ‘’ Ayak Banyolu veya Ayak Banyosuz Lavanta Kreminin Gebelikte Anksiyete, Stres ve Depresyon üzerindeki Etkisi: Randomize Plasebo Kontrollü Üçlü’’ İran Kızılay Med. 2014
• Go GY, Park H. ‘’Aroma Soluma Terapisinin Yüksek Riskli Hamile Kadınlarda Stres, Anksiyete, Depresyon ve Otonom Sinir Sistemi Üzerindeki Etkileri’’ Koreli J. Kadın Sağlığı Hemşiresi 2017 Mart
• İgrassi T. ‘’Fiziksel, Psikolojik İnhale Aromaterapinin Hamile Kadınlar Üzerndeki Etkileri’’ Alternatif Med. 2013
• Yavari Kia P. ve arkadaşları ‘’ Limon İnhalasyon Aromaterapisinin Gebelikte Bulantı ve Kusma Üzerindeki Etkisi: Çift Kör Randomize Kontrollü Klinik Çalışma’’ İran Kızılay Crescent Med. J.2014
• Tümü harici (External) %1- 2’lik Limon uçucu yağ soluma (İnhalation) ilk üç aylık (Trimes- ter) (10. haftadan sonra)
• 16 hafta sonra Lavanta uçucu yağı soluma, ayak banyosu ve cilt uygulaması
• 24 hafta sonra Bergamot uçucu yağı (inhalasyondifüzör), Petitgrain uçucu yağı (inhalasyon-difüzör), Neroli uçucu yağı (inhalasyon)
Uçucu yağların doğum öncesi yutulması ile ilgili sorunlar:
• Ağız yolu ile (Oral) ; uçucu yağları ilaçlar gibi farmakolojik ajanlara dönüştürür.
• Oral uygulama tüm marka yağlar ile gebelikte risklidir.
• Plasentanın birçok uçucu yağ bileşenini geçirdiği bilinmektedir.
• Fetüs, anneden çok daha az bu maddeleri detoksifiye edebilir ve potansiyel olarak büyüme ve gelişmenin yanı sıra gelecekteki sağlığı etkileyebilir.
• Tüm doğum öncesi kanıt temelli aromaterapi uygulamaları haricidir (inhalasyon.ayak banyoları,masaj).
• Doğum öncesi kanıta dayalı temelin ardından ‘’Güvenlik,Etkinlik ve Sürdürülebilirlik’’
• Tıbbi, obsetrik (doğum ve gebelik konularını içeren bilim dalı) ve aromaterapi geçmişi almak.
• Kaç haftalık hamile/ doğum tarihi
• Şimdiye kadar veya önceki gebeliklerle ilgili bir sorun var mı?
• İlaçlar, OTC ve/veya reçeteler ?
• Vitaminler, takviyeler, bitkiler, uçucu yağlar besleyici içecekler?
• Hiç aromaterapi uygulaması veya uçucu yağ kullandınız mı?
• Eğer öyle ise en sevdiğiniz koku nedir? Bunu genellikle nasıl yaşarsınız? Koklama ile mi? Mum,masaj, banyo veya yemek?
• Hangi kokuları sevmiyorsunuz?
• Uçucu yağlar hakkında bilgi almak için tercih ettiğiniz yer neresidir?
• Bir favori karışım?
• Uçucu yağları bir çalışmada, hizmette kullanmak ister misiniz?
• Geçen ay herhangi bir uçucu yağ veya bitkisel takviyeden keyif aldınız mı?
Doğum öncesi koşullar, uçucu yağlar ve yöntem ipuçları:
• Sabah hastalığı, mide bulantısı, ilk üç aydaki burun kanamaları (Soluma (inhalasyon) veya difüzör yolu ile Limon uçucu yağı).
• 2. Üç aylık (Trimester) anksiyete (solunum yolu ile Lavanta u.y, difüzör, masaj, ayak banyosu, sprey (Lavanta-Limon u.y karışımı)
• Baş ağrısı (Lavanta uçucu yağını soluma ve masaj ile alın ve boyun arkasına)
• 2. Üç aylık (Trimester) depresyon (Lavanta u.y ve Limon u.y karışımını soluma, sprey, difüzör)
• 3. Trimester’de ağrı (losyon veya banyoda Lavanta u.yağı veya Bergamot u.yağı masaj)
• 3. Trimester’de panik,korku ( Neroli uçucu yağı soluma veya difüzör)
• 3. Trimester’de depresyon, anksiyete (Bergamot u.yağı, Neroli u. yağı, Petitgrain, Limon uçucu yağları ve/veya Lavanta u.yağı soluma (inhaler), masaj, difüzör, sprey)
• Varisli damarlarda Aloe vera jel içine Limon uçucu yağı konulup varisli bölgeye uygulama yapılır.
Doğum Eylemi ve Doğum/Doğum Sırasında Bakım (Care)
Doğum sırasındaki (intrapartum) aromaterapi kanıt tabanı en büyüğüdür ve 1989’dan beri uygulanmaktadır.
1989’da Oxford Birleşik Krallık John Radcliffe Hastanesinde 10 ebe ve bir aromaterapist,tümü mide bulantısı, ağrı, anksiyete ve kasılmalar düzenlemede harici olarak 10 uçucu yağ kullanılarak doğum yapan 500’den fazla kadınla 6 aylık bir intrapartum pilot çalışma uygulanmıştır. Çalışma sonucu olumlu ve ciddi yan etki gözlemlenmedi.
2000 yılında, doğum sırasında (intrapartum) 15.779 kadın üzerinde 8 yıllık (1990-1998) bir değerlendirme yayımlanmıştır. Sonuçlar olumlu ve yan etki sadece %1’dir. Anne ve bebekler için ciddi bir sorun gözlemlenmedi.
Sonuç:
Aromaterapi ile Opioid kullanımının azalması. Bu program bugün 30 yıl sonra devam ediyor ve birçok ABD ve İngiltere hastanelerinde tekrarlandı (Burn ve diğerleri 2000).
2020’de doğumda aromaterapinin 9 Randomize Kontrollü Çalışmanın (RCT) sistematik incelenmesi ve meta analizi, kontrollerden daha fazla aromaterapi grubu ile doğumun erken ve geç aktif evrelerinde önemli ağrı azalması gösterdi.
Kadın Sağlığı Aromaterapisi-Hemşireler-Ebeler-Terapistler için klinik olarak kanıta dayalı bir kılavuz 2019’da yayımlanan aromaterapi çalışması Singin Dragon 2019.
Doğum Sırasında (İntrapartum) /Doğum Sancısı /Doğum Klinik Kanıta Dayalı Uçucu Yağlar (1989’dan beri mevcut uçucu yağlar)
• Lavanta (Lavandula angus- tifolia)
• Gül (Rosa damascena) • Mandarin Citrus reticulata) • Limon Citrus limon) • Frankincense Boswellia carterii)
• Roman papatyası Anthemis nobilis)
• Adaçayı (Clary sage) (Salvia sclerea)
• Yasemin (Jasminum gran- diflorum)
• Okaliptüs Eucalyptus glo- bulus) (bebeklere dikkat!!!)
• Nane Mentha piperita) (bebeklerin yakınında veya çevresinde olmasın Pitocin’i (doğum sancısı) Adaçayı indükler kaçının.
Son çalışmalar:
• Itır (Pelargonium graveo- lens)
• Bergamot (Citrus bergamia)
• Neroli Citrus aurantium var. amara)
• Tatlı portakal (Citrus sinen- sis)
• Ylang ylang (Cananga odo- rata)
Doğum Sancısı Sırasında Anksiyete
• Frankincense, Gül, Lavanta uçucu yağlarının etkisi 8 yıldır (Burns et. al)
• Lavanta uçucu yağının soluma (inhalasyon) ve masaj uygulamaları anksiyete’de etkili.
• Okaliptüs uçucu yağı refahı artırmak için iyi bir seçenektir.
• Itır uçucu yağı kaygıyı önemli ölçüde azaltmanın yanı sıra diastolik kan basıncını da azaltır.
• Ağrı’da Roman papatyası (spazmda) (doğum sancısı sırasında)
• Adaçayı (Clary sage) daha az ağrı kesici kullanımı ve ağrıyı hafifletme
• Lavanta’nın anksiyete ve ağrıda yatıştırıcı olarak kullanıldığını ortaya koyan birçok çalışma yapılmış.
Doğum Sonrası Kondisyon ve Uçucu Yağlar
Anksiyete, korku, ağrı, uyku bozuklukları, depresyon durumlarında aromaterapi uygulamaları görülür. Örneğin; rahim kasıldığında ve normal boyuta dönmeye başladığında karın rahatsızlığı yaygındır. Lavanta, Yasemin, Papatya uçucu yağları analjezik, antispazmodik özelliklerinden dolayı rahatsızlığı giderir.
Çoğu kadın doğumdan 48-72 saat sonra ‘’ Baby Bluse=Annelik hüzünü’’ görülebilir.Çünkü hormon seviyeleri değişmiştir. Hüzün, anksiyete yaşayabilir. Canlandırıcı narenciye uçucu yağlar (Mandarin, Limon spreyleri, Yasemin, Lavanta ve Gül’ü) harmanlayarak annenin keyfinin gelmesi sağlanır.
Özetle; bir kadın yaşamındaki bu zamanı aromaterapiyi özel yaşam etkinliği için ve gelecekte kendisi ve sevdikleri için paylaşmak harika bir fırsattır. Düşük konsantrasyonlar kullanılmalı. Prenatal %5-1, İntrapartum/ Postpartum %1-2 olmalı seyreltmeler. Böylece güvenlik sorunları olmadan harika sonuçlar verir.
NAHA’nın (National Holistic Aromatherapy Association) güvenlik bölümünde kanıta dayalı doğum öncesi/sonrası uçucu yağ listeleri yayımlanmıştır (http://naha.org/assets/uplo- ad/NAHA Aromatherapy EvidenceBasedPrenatalpospar- tumListpdf).
Kaynaklar
• Pam Conrad PGd, BSN, RN, CCAP Certified Clinical Aromathe- rapist
• Botanica 20 Eylül 2020
SERAP ÖZHAN