KENELER:
Kene Neden Problem?
Keneler tarihsel olarak doğa severler için her zaman rahatsızlık verici ve tehlikeli olmuştur. Bir susam tanesinden küçük olan kenelerin tükürük salgısı, dokuları sindiren proteolitik enzimler içerir. İnsan ve hayvan hastalıklarının taşınmasında rol oynayan en önemli faktörlerdendir. Özellikle son yıllarda Lyme Hastalığı sayısındaki artış ve ender görülen Kırım-Kongo vakaları, kene ısırıklarını dikkatle yaklaşılması gereken bir konu haline getirmiştir.
Kene Nasıl Bir Böcektir? Konağını Nasıl Seçer?
Keneler, Ixodidae familyasındaki böceklerdir ve parazitik akarlar olarak sınıflandırılırlar.
Ön ayaklarının uçları dokunma ve koku alma için özelleşmiştir. Ormanlarda bulunduğu ağacın altından bir hayvan geçtiği takdirde üzerine düşüp derisine yapışır ve etine hortumunu sokarak kanını emer. Bacakların uçlarında çengeller ve vantuzlar vardır. Deriye rahatça yapışarak hortumlarıyla kan emerler. İyice şiştikten sonra kendilerini yere atarak konaklarından uzaklaşır, ot veya ağaçlara tırmanırlar.
Kene Cilde Nasıl Girer?
Kene çok gelişmiş bir sokma aletine sahiptir. Makas benzeri ağzı ile konağının cildini yırtar, ağız parçası “hypostom” ile dokuda soktuğu yere kan dolan bir çukur açar. Tükürük salgısı ile pıhtılaşmayı önleyerek kanı emer. Kene tükürük salgısındaki uyuşturucu etkisi ile konağının üzerinde fark edilmeden uzun süre kalabilir. Enfeksiyonları önlemek için, vücudunuzdan, çocuğunuzdan veya evcil hayvanınızdan keneyi en kısa sürede çıkartmak önemlidir.
Kenenin sokma parçasında simetrik bir şekilde düzenlenmiş çok sayıda küçük ters kancaları vardır. Bu şekilde konağının üzerinde asılı kalabilmektedir. Daha kısa bir sokma parçasına sahip olan keneler ise bir tür yapışkan madde üreterek konaklarına yapışırlar.
LYME Hastalığı Nedir?
Bir kene sizi ısırdığında otomatik olarak Lyme hastalığına yakalanılmaz. Ama ısırık sonrası 30 gün boyunca semptomları izlemek gerekmektedir. Lyme hastalığı, ilk olarak ciltte kırmızı ve geniş döküntülerle kendini gösterir. Ayrıca grip benzeri belirtiler geliştirebilir. Eğer bu tip semptomlar görülüyorsa mutlaka doktora danışılmalıdır. Erken evrede teşhis edilemeyen Lyme hastalığı birçok organda tutulum gösterebileceği için ciddi rahatsızlıklara neden olabilmektedir.
Kenelerden Korunmak İçin Ne Yapılmalıdır?
Çimenlik ya da ormanlık ortamlardan mümkün olduğunca uzak durmak ve bu alanlara gidildiğinde de vücudu kaplayan ve kenenin ısırabileceği hiçbir bölgeyi açıkta bırakmayacak açık renkli kıyafetler tercih etmek gerekir.
Doğal etkili bir kene kovucu formülasyonunu doğada gezerken kullanmak önemlidir. Kimyasal içerikli formüller cilt- te ısıyla kan dolaşımına geçtiklerinden uzun süreli kullanımlarda ve özellikle çocuklarda sistemik ve nörolojik problemlere yol açabilmektedirler.
KENENİN ÇIKARTILMASI NASIL YAPILMALIDIR?
- Kenenin üzerine hiçbir şekilde kimyasal madde dökülmemelidir. Kene rahatsız olup deriyi bırakabilir fakat bu esnada emdiği kanın bir kısmını kusar, midesinden gelen tehlikeli virüs ve mikroplar vücuda bulaşır.
- Ucu ince bir cımbız yardımıyla, kenenin vücuda en yakın noktasından (kan emdiği hortum) nazikçe ve sağlam bir şekilde kavranmalıdır.
- Kenenin vücuduna kesinlikle dokunulmamalıdır. Bu emdiği kanı geri boşaltmasına yol açar.
-Kene çıktıktan sonra ısırılan yer, alkol veya sabun ile temizlenmelidir.
Keneden korunmak için kullanılacak aromatik ürünler
Lavanta uçucu yağı-lavandula angustifolia; Kene çıkarılmış ise direkt 1 saat boyunca her 10 dakikada bir uygulamadır. Bu uygulama ile hem ciltte rahatlama hem de antibakteriyel etki sağlanır.
Cadı Fındığı Hidrosol - Hamamelis virginiana 100 ml Itır uçucu yağı- Pelargonium graveolens 20qqt Palmarosa uçucu yağı- Cymbopogon martini 20qqt Sedir uçucu yağı-Vetiveria zizanioides 10 qqt
Bu formülasyonu amber bir şişeye koyarak, cilt, saç, kıyafetler, ayakkabılar olmak üzere her bölgeye sürülebilen koruyucu olarak kullanabiliriz.
SİVRİSİNEKLER:
Hepimizin hasretle beklediğimiz yaz aylarının hediyesi olan ve doğada bizleri ısırmaktan başka bir işe yaramayan sivrisineklerden rahatsız olmayanımız yoktur. Sivrisinekler aslında sandığımızdan çok daha akıllılar, hedeflerini karbondioksit yayılımı, belli vücut kokuları, kan grubu gibi kriterlere bakarak seçerler. Eğer yapınız sivrisinekleri bir mıknatıs gibi çekiyor ise kaşıntı ve kızarıklıklardan yorulmamak imkansızdır.
Doğa yürüyüşleri, bahçe işleri, kamp kurma vs. gibi durumlarda doğal sinek savarlar çok daha iyi alternatiflerdir.
Sivrisineklere çekici gelen durumlar:
KAN GRUBU:
“0” Kan Grubu Sivrisinekleri Cezbediyor: Araştırmalar sivrisineklerin 0 grubu kanı daha ‘lezzetli’ bulduğunu göstermektedir. Sivrisinekler, kişinin hangi kan grubundan olduğunu ise, insan vücudunun salgıladığı bazı maddeler aracılığıyla tespit ediyor. 0 kan grubuna sahip kişiler A kan grubuna göre iki kat daha fazla ısırığa maruz kalırlar. B kan grupları ise ortada yer almaktadırlar.
Sivrisinekler Hamileleri Farkediyor: Hamilelerin sivrisinek ısırığına maruz kalma riski de hamile olmayan kadınlarla karşılaştırıldığında daha yüksek. Araştırmalara göre, gebeliğin son aylarında olan kadınların nefes verme oranı %21 artıyor ve nefesteki nem ve karbondioksit sivrisinekleri çekiyor.
Hamile kadınların karın bölgesinde yaklaşık 1 derecelik daha yüksek sıcaklık vücudun, ter yoluyla, sivrisineklere çekici gelen maddeler salgılamasına yol açıyor. Ayrıca kadınlarda ovülasyon döneminde, sivrisinek ısırma riskinin daha yüksek olduğu görülmektedir.
Nefes Ve Terdeki Asitler Sivri- sineklerin İşini Kolaylaştırıyor: Sivrisineklerin hedef bulmada en önemli yardımcısı insan nefesinden yayılan karbondioksittir. Maksiller palp denilen organı sayesinde, 5 metre uzaklıktaki karbondioksiti bile algılayabilirler. Sonuçta, nefes verirken daha fazla karbondioksit salgılayan kişiler diğerlerine oranla sivrisinekler için daha cazip hale gelir.
Nefes verirken atılan karbondioksit ve terdeki laktik asit gibi maddeler, sivrisineklerin avını daha kolay bulmasına yardımcı olurlar. Bu yüzden, eğer koşuyorsanız ya da egzersiz yapıyorsanız, daha hızlı nefes aldığınız ve terlediğiniz için ısırılma riskiniz daha yüksek.
Araştırmalar, fiziksel aktivitenin ısırılma riskini %50 oranında artırdığını ortaya koyuyor.
Ciltteki Bakteriler ve Metabolizma: Sivrisinekler, karbondioksite ilave olarak insan terindeki laktik asit, ürik asit, amonyak kokularına gelirler. Ayrıca vücut sıcaklığı daha yüksek olanları severler. Sivrisinekleri çeken başka bir etken ise, ayak kokusudur. Yapılan araştırmalar, sivrisineklerin vücutta en çok ayak kokusuna geldiğini göstermektedir. 2011 yılına ait bir çalışmada, bilim insanları ciltteki belirli bakterilerin fazlalığının sivrisinekleri çektiğini keşfettiler. Sivrisineklerin ayak bileklerini daha fazla ısırmasının sebebi de bu. Çünkü ayak ve ayak bileklerinde daha fazla bakteri bulunuyor.
Kıyafet Rengi: Sivrisinekler insanları bulmak için kokunun dışında renkleri de kullanır. Siyah, koyu mavi, kırmızı renklere daha fazla giderler. Koyu renk elbise giyenlerin, açık renk giyenlere oranla, sivrisinekleri daha çok cezbettiği bilinmektedir. Sivrisinekleri en çok çeken iki renk siyah ve kırmızı, en az çeken renk ise sarıdır.
Hangi tip sivrisinek ile karşılaşırsanız karşılaşın kimyasal böcek ilacı içerikli DEET içeren bir koruma kullanmanız çevre sağlığı ve kişisel sağlığınız açısından zararlıdır. Deet içerikli ürünler, Zika virüsü veya sıtma virüsü taşınabilecek bölgelere gidilmesi dışında tavsiye edilmemektedir.
Nedense şöyle bir yanlış düşünce var: “Odayı ilaçlar kapısını kaparım. Yarım saat bekleyip, biraz da havalandırdıktan sonra havada ilaç falan kalmaz.” Ama maalesef durum bambaşka! Değil yarım saat, odayı tüm gün havalandırsanız bile bulunduğunuz ortamdaki toksik maddeler yok olmaz. Aynı şekilde kimyasal içerikli sinek savarların vücudumuz- dan ısının etkisi ile dolaşıma katılması ve birikmesi gibi... Son yıllarda sivrisineklere karşı doğal koruma metotları tercih edilmektedir. Bunun nedeni sentetik ürünlerin sakıncalarının daha iyi anlaşılmasıdır.
Peki, zehirlenmeden, doğayı zehirlemeden, ekolojik dengeyi bozmadan sinekleri, böcekleri uzak tutmanın yolu var mı? Her zaman olduğu gibi çözüm yine doğadan geliyor.
Gerçek uçucu yağ karışımın- dan oluşan, doğal ve alkol içermeyen sinek savarların kullanımı özellikle çocuklar, hamileler ve hassas cilde sahip kişiler için önemlidir...
HANGİ UÇUCU YAĞ HANGİ HAŞERELERDE ETKİLİDİR?
-KARINCA: Karabiber, tarçın, limon, karanfil, nane, çay ağacı
- SİNEK: Sedir ağacı, lavanta, limon çimeni, patchouli, tıbbi nane, biberiye, çay ağacı
- BİT: Sedir ağacı, okaliptis, ıtır, lavanta, limon, portakal, patchuli, nane, biberiye, çay ağacı
- SİVRİSİNEK: Sedir ağacı, tarçın, citronella, karanfil, okaliptus, ıtır, zufa otu, lavanta, limon çimeni, portakal, nane
- KENE: Sedir ağacı, citronella, okaliptus, ıtır, lavanta, limon çimeni, portakal, biberiye, adaçayı, çay ağacı, kekik
- PİRE: Sedir ağacı, citronella, okaliptus, lavanta, limon çimeni, portakal, nane
- TAHTA KURUSU: Tarçın, karanfil, nane, okaliptus, lavanta, kekik, çay ağacı
- HAMAM BÖCEĞİ: Sedir ağacı, tarçın, okaliptus, limon, portakal, nane, tıbbi nane
- ÖRÜMCEK: Sedir ağacı, tarçın, citronella, karanfil, lavanta, limon, portakal, nane, tıbbi nane
- BOK BÖCEĞİ: Tıbbi nane
- EŞEK ARISI: Karabiber, tarçın, karanfil, ıtır, limon çimeni, tıbbi nane
- GÜVE: Sedir ağacı, citronella, zufa otu, lavanta, portakal, nane, tıbbi nane
· Huzurlu ve Haşerelerden Uzak Güzel Bir Yaz Dileği ile....
Kaynaklar:
1. “Tickborne Diseases of the United States”. Centers for Di- sease Control website. https:// www.cdc.gov/ticks/diseases, retrieved May 18, 2017.
2. “Ticks”. Purdue University Medical Entomology website. https://extension.entm.pur- due.edu/publichealth/insects/ tick.html, retrieved May 19, 2017.
3. “About Ticks and Lyme Disease”. Lyme Disease.org website. https://www.lymedi- sease.org/lyme-basics/ticks/ about-ticks, retrieved May 19, 2017
4. “What to do After a Tick Bite to Prevent Lyme Disease.” Up-To-Date website. https:// www.uptodate.com/contents/ what-to-do-after-a-tick-bite- to-prevent-lyme-disease- beyond-the-basics#H2), retri- eved May 20, 2017.
5. “Tick Removal”. Centers for Disease Control website. http://www.cdc.gov/lyme/ removal/index.html, retrieved May 5, 2017.
6. “Preventing Tick Bites”. Centers for Disease Control website. https://www.cdc.gov/ ticks/avoid/on_people.html, retrieved May 24, 2017
7. Ferreira, L. L., Oliveira Filho, J. G. de, Mascarin, G. M. et al (2017). In vitro repellency of DEET and β-citronellol against the ticks Rhipicephalus san- guineus sensu lato and Amb- lyomma sculptum. Veterinary Parasitology, 239(March), 42–45. http://doi.org/10.1016/j. vetpar.2017.04.021
8. Tabanca, N., Wang, M., Avonto, C. et al (2013). Bio- activity-guided investigation
of geranium essential oils as natural tick repellents. Jour- nal of Agricultural and Food Chemistry, 61(17), 4101–4107. http://doi.org/10.1021/ jf400246a
9- Carroll, J. F., Demirci, B., Kramer, M. et al (2017). Repel- lency of the Origanum onites L. essential oil and constitu- ents to the lone star tick and yellow fever mosquito. Natural Product Research, 6419(Feb- ruary), 1–6. http://doi.org/10.10 80/14786419.2017.1280485
10-. Eller, F. J., Meer, R. K., Behle, R. W. et al (2014). Bi- oactivity of cedarwood oil and cedrol against arthropod pests. Environmental Entomo- logy, 43(3), 762–766. http:// doi.org/10.1603/EN13270
11. Dietrich, G., Dolan, M. C., Peralta-Cruz, J. et al (2006). Repellent activity of frac- tioned compounds from Chamaecyparis nootkatensis essential oil against nymphal Ixodes scapularis (Acari: Ixo- didae). Journal of Medical Entomology, 43(5), 957–961. http://doi.org/10.1603/0022- 2585(2006)43[957:RAOFCF] 2.0.CO;2
12. Tisserandinstitute.org
13. Panella, N. A, Dolan, M. C., Karchesy, J. J. et al (2005). Use of novel compounds for pest control: insecticidal and acaricidal activity of es- sential oil components from heartwood of Alaska yellow cedar. Journal of Medical Entomology, 42(3), 352–358. http://doi.org/10.1603/0022- 2585(2005)042[0352:UONCF P]2.0.CO;2
14. Campos, R. N. de, Nas- cimento Lima, C. B., Passos Oliveira, A. et al (2015). Acari- cidal properties of vetiver es- sential oil from Chrysopogon zizanioides (Poaceae) against
the tick species Amblyomma cajennense and Rhipicephalus (Boophilus) microplus (Acari: Ixodidae). Veterinary Para- sitology, 212(3–4), 324–330. http://doi.org/10.1016/j.vet- par.2015.08.022
15. Meng, H., Li, A. Y., Costa Junior, L. M. et al (2016). Eva- luation of DEET and eight essential oils for repellency against nymphs of the lone star tick, Amblyomma ame- ricanum (Acari: Ixodidae). Experimental and Applied Acarology, 68(2), 241–249. http://doi.org/10.1007/s10493- 015-9994-0
16. Comparisons explanatory text in the display: https:// commons.wikimedia.org/wiki/ File:Oil_Jar_in_cow_horn_ for_mosquito-repelling_pitch_ oil.JPG
17. “Citronella (Oil of Citro- nella) (021901) Fact Sheet”. United States Environmental Protection Agency. 16 Febru- ary 2011. Retrieved 1 July 2011.
18. M. S. Fradin; J. F. Day (2002). “Comparative Ef- ficacy of Insect Repellents against Mosquito Bites”. N Engl J Med. 347 (1): 13–18. doi:10.1056/NEJMoa011699. PMID 12097535.
19. Collins, D.A.; Brady, J.N.; Curtis, C.F. (1993). “Assess- ment of the efficacy of Qu- wenling as a Mosquito repel- lent”. Phytotherapy Research. 7 (1): 17–20. doi:10.1002/ ptr.2650070106.
20. “Updated Information regarding Insect Repellents”. Centers for Disease Control and Prevention. 14 August 2017.
Uzm. Ecz. Sevil Ağalar Altınel
Comments