Aşılama nedir?

Aşılama, zararlı hastalıklarla temas etmeden önce sizi onlara karşı korumanın basit, güvenli ve etkili bir yoludur. Vücudunuzun doğal savunmalarını kullanarak belirli enfeksiyonlara karşı direnç oluşturur ve bağışıklık sisteminizi güçlendirir.

Aşılar, bağışıklık sisteminizi tıpkı bir hastalığa maruz kaldığında yaptığı gibi antikor üretmesi için eğitir. Ancak aşılar yalnızca öldürülmüş veya zayıflatılmış virüs veya bakteri gibi formları içerdiğinden dolayı hastalığa neden olmaz ve sizi komplikasyon riskine sokmaz. Aşıların çoğu enjeksiyon yoluyla yapılır, ancak bazıları ağızdan verilir.

Aşı nasıl çalışır?

Aşılar, vücudunuzun doğal savunma sistemi ile birlikte çalışarak koruma oluşturur ve hastalığa yakalanma riskini azaltır. Aşı olduğunuzda, bağışıklık sisteminiz şu yanıtları verir: Virüs veya bakteri gibi istilacı mikroorganizmaları tanır. Antikor üretir. Antikorlar, hastalıklarla savaşmak için bağışıklık sistemi tarafından doğal olarak üretilen proteinlerdir. Hastalığı ve onunla nasıl savaşılacağını hatırlar. Bakteri veya virüs ile gelecekte karşılaşırsa, bağışıklık sisteminiz siz hastalanmadan önce onu hızla yok edebilir. Aşı bu nedenle, hastalığa neden olmadan vücutta bağışıklık tepkisi sağlamanın güvenli ve akılla bir yoludur.

Bağışıklık sistemlerimiz hatırlamak üzere tasarlanmıştır.

Bir veya birden fazla doz aşıya maruz kaldığımızda, genellikle bir hastalığa karşı yıllarca hatta bir ömür boyu korunuruz. Aşıları bu kadar etkili kılan şey budur. Bir hastalığı meydana geldikten sonra tedavi etmek yerine, aşılar ilk aşamada hastalanmamızı önler.

Neden aşı olmalıyım?

Aşılama olmasaydı kızamık, menenjit, zatürre, tetanos ve çocuk felci gibi hastalıklardan kaynaklanan ciddi rahatsızlıklar ve sakatlık riski altında olurduk. Bu hastalıkların çoğu yaşamı tehdit edici olabilir. Dünya Sağlık Örgütü, yalnızca çocukluk aşılarının her yıl 4 milyondan fazla hayat kurtardığını bildiriyor. Bazı hastalıklar nadir görülür hale gelmiş olsa da bunlara neden olan bakteri veya virüsler dünyanın bazı bölgelerinde hala dolaşmaya devam ediyor Günümüz dünyasında, bulaşıcı hastalıklar sınırları kolayca aşabilir ve korunmayan herkesi enfekte edebilir. Aşı yaptırmanın iki temel nedeni, kendimizi ve çevremizdekileri korumaktır. Çok küçük bebekler, ciddi şekilde hasta olanlar veya belirli alerjileri olanlar gibi aşı olamayan grupların aşıyla önlenebilir hastalıklardan korunması için toplumun aşılanması önemlidir.

Aşılar doğal enfeksiyondan daha iyi bir bağışıklama sağlar mı?

Aşılama doğal enfeksiyonla oluşturulan bağışıklık yanıtına benzer bir koruma geliştirmek için bağışıklık sistemini uyarır. Ancak aşılama enfeksiyonla ilgili ciddi komplikasyon riski taşımaz. Aşıyla önlenebilir bir hastalıktan ciddi şekilde zarar görme olasılığınız, aşı yan etkisinden çok daha fazladır. Örneğin, tetanos aşısı ağrıya, kas spazmlarına (çene kilitlenmesi) ve kanda pıhtılaşmaya; kızamık ensefalite (beyin enfeksiyonu) ve körlüğe neden olabilir. Aşıyla önlenebilir birçok hastalık, ölüm ile sonuçlanabilir. Aşılamanın faydaları, risklerinden çok daha fazladır ve aşılama olmazsa çok daha fazla hastalık ve ölüm meydana gelebilir.

Kimler aşı olabilir?

Herkes aşı olabilir, ancak bazı tıbbi rahatsızlıklar nedeniyle bazı kişiler belirli aşıları yaptırmamalı veya yaptırmadan önce beklemelidir. Bu rahatsızlıklar şunları içerebilir: Bağışıklık sistemini etkileyen kronik hastalıklar veya tedaviler (kemoterapi gibi çok nadir görülen aşı bileşenlerine karşı şiddetli ve yaşamı tehdit eden alerjiler, aşı gününde meydana gelen şiddetli bir rahatsızlık ve yüksek ateş. Bu faktörler genellikle her aşı için değişkendir. Siz veya çocuğunuz için gerekli aşılar hakkında hekiminizle görüşün.

Aşının içinde neler var?

Bir aşının tüm bileşenleri, aşının güvenli ve etkili olması için önemli bir rol oynar. Bunlardan bazıları şunlardır:

Antijen: Gelecekte vücudumuz bir hastalıkla karşılaşırsa, vücudumuzu hastalığı tanıması ve onunla savaşması için eğiten, öldürülmüş veya zayıflatılmış bir virüs veya bakteri formudur.

Adjuvan: Bağışıklık tepkimizi artırmaya ve aşıların daha iyi çalışmasına yardımcı olurlar.

Koruyucular: Bir aşının etkili kalmasını sağlarlar.

Stabilizatörler: Depolama ve taşıma sırasında aşıyı korurlar.

Aşı bileşenleri bir etikette listelendiğinde alışılmadık görünebilir Ancak aşılarda kullanılan bileşenlerin çoğu vücudumuzda, çevremizde ve yediğimiz yiyeceklerde de doğal olarak bulunur. Aşıdaki tüm bileşenler ve aşının kendisi, güvenli olduklarından emin olmak için kapsamlı bir şekilde test edilir ve izlenir.

Aşılama, çocuklar daha büyük ve yan etki riski daha az olana kadar ertelenebilir mi?

Yan etkilerin bebeklerde/çocuklarda büyük çocuklara göre daha yaygın olduğuna dair bir kanıt yoktur. Aşılamanın geciktirilmesi küçük çocukları hastalık ve komplikasyonları açısından risk altında bırakır. Aşılamayı geciktirirsek, ciddi şekilde hastalanma riskiyle karşı karşıya kalırız. Ciddi bir hastalığa maruz kalabileceğimizi düşündüğümüz zamana kadar beklersek - bir hastalık salgını sırasında olduğu gibi - aşının işe yaraması ve önerilen tüm dozları almak için yeterli zaman olmayabilir.

Aşılar güvenli mi?

Aşılama güvenlidir ve aşının yan etkileri genellikle kol ağrısı veya hafif ateş gibi önemsiz ve geçicidir. Daha ciddi yan etkiler mümkündür, ancak son derece nadir görülür. Herhangi bir lisanslı aşı, kullanım için onaylanmadan önce birden fazla deneme aşamasında titizlikle test edilir ve piyasaya sürüldükten sonra düzenli olarak yeniden değerlendirilir. Ayrıca bilim insanları bir aşının sağlık risklerinden olabileceğine dair herhangi bir işaret olup olmadığını görmek için çeşitli kaynaklardan gelen bilgileri sürekli olarak takip eder.

Aşıların yan etkileri var mı?

Herhangi bir ilaçta da olabileceği gibi, aşılar da düşük dereceli ateş veya enjeksiyon yerinde ağrı veya kızarıklık gibi hafif yan etkilere neden olabilir. Hafif reaksiyonlar kendiliğinden birkaç gün içinde geçer. Şiddetli veya uzun süreli yan etkiler son derece nadir görülür. Aşılar, nadir görülen yan etkileri tespit etmek için güvenlik açısından sürekli olarak izlenir.

Aşılar, önlemesi gereken enfeksiyona neden olabilir mi?

İnaktif aşılar canlı mikroorganizma içermez ve enfeksiyona neden olamaz. Canlı aşılar ise sağlıklı kişilerde hastalığa neden olamayacak şekilde zayıflatılmış mikroorganizmalara sahiptir, nadiren hafif enfeksiyon görülebilir.

Bir çocuğa aynı anda birden fazla aşı yapılabilir mi?

Bilimsel kanıtlar, aynı anda birden fazla aşı yaptırmanın olumsuz bir etkisi olmadığını göstermektedir. Birden fazla doz yaptırmak bağışıklık sistemini zorlamaz. Aşılarda bulunan antijenler, vücudumuzun her gün doğal olarak karşılaştığı antijenlere göre daha küçük bir orandadır. Kombine aşılama mümkün olduğunda (öneğin difteri,boğmaca ve tetanos için) bu daha az enjeksiyon anlamına gelir ve çocuğun rahatsızlığını azaltır. Tek bir ziyarette birkaç aşı veya karma aşı yaptırmak, çocukları çeşitli hastalıklardan mümkün olduğunca erken korumak için önemlidir. Ayrıca önerilen dozlar zamanında tamamlamayı da kolaylaştırır.

Aşılar ile otizm arasında bir bağlantı var mı?

Aşılar ile otizm veya otistik bozukluklar arasında herhangi bir bağlantı olduğuna dair bir kanıt yoktur. Bu, çok büyük popülasyonlarda yürütülen birçok çalışmada gösterilmiştir. Kızamık-kabakulak-kızamıkçık (KKK) aşısı ile otizm arasında olası bir bağlantı konusunda endişeleri dile getiren 1998 tarihli çalışmanın daha sonra ciddi şekilde hatalı ve sahte olduğu bulundu. Makale daha sonra onu yayınlayan dergi tarafından geri çekildi ve yayınlayan doktor tıp lisansını kaybetti. Ne yazık ki, makalenin yayınlanması bazı ülkelerde korku yaratarak aşılama oranlarının düşmesine ve ardından bu hastalıkların salgınlarına yol açtı. Hepimiz, aşılar ve önledikleri hastalıklar hakkında yalnızca güvenilir olan bilimsel bilgileri paylaştığımızdan emin olmalıyız.

Aşılama ve kısırlık arasında bir bağlantı var mı?

Aşılamanın erkeklerde veya kadınlarda doğurganlığı etkilediği yönündeki endişenin arkasında bilimsel bir kanıt yoktur. Aşılama, üreme organlarının işleyişine veya doğurganlığa bir engel oluşturmaz.

Antibiyotik direnciyle mücadelede aşılama neden önemlidir?

Aşılar antibiyotik direncinin yayılmasını sınırlamaya yardımcı olabilir. Antibiyotiklerin aşırı ve yanlış kullanımı nedeniyle ilaca dirençli bakteriler kaynaklı hastalıkların küresel artışı, büyük bir halk sağlığı endişesidir. Antibiyotiğe dirençli enfeksiyonları tedavi etmek daha zor ve maliyetlidir ve her zaman iyileşme sağlanamayabilir. Aşılama, enfeksiyonları ve dolayısıyla antibiyotik ihtiyacını önlemenin çok etkili bir yoludur.

Ülkemizde uygulanan çocukluk dönemi rutin aşı takvimi nasıldır?

Ülkemizde çocukluk dönemi aşı takviminde 13 hastalığa karşı rutin aşı uygulaması yapılmaktadır. Bunlar, difteri, boğmaca, tetanos, çocuk felci, hepatit B, hepatit A, H. influenza tip b, tüberküloz, kızamık kabakulak, kızamıkçık, suçiçeği ve pnömokoktur.

Ülkemizde çocukluk döneminde önerilen rutin dışı aşılar nelerdir?

Meningokok, Rotavirus, HPV, Influenza ve RSV aşı landır.

Aşı takviminde 2025 yılında yapılan Altılı Karma Aşıya Geçiş güncellemesi nedir? Daha önce Ulusal Çocukluk Dönemi Aşılama Takvimi kapsamında 2,4, 6. ayın sonunda ve 18. ayın sonunda rapel olmak üzere beşli karma aşı olarak bilinen difteri, boğmaca, tetanos, çocuk felci, H. influenza tip b (DaBT-IPA-Hib) aşısı uygulanmaktaydı. Beş bileşenli karma aşı içeriğine, Hep-B aşısının eklenmesi ile geliştirilen altı bileşenli karma aşı (DaBT-IPA-Hib-HepB) Genişletilmiş Bağışıklama Programı kapsamına alınmıştır. Aşı takvimimizde yer alan Hep-B aşısının doğum sonrasındaki ilk dozunun uygulanmasına ise ayı şekilde devam edilecektir. Altı Bileşenli Karma Aşı içerisinde Hep-B aşısı bulunduğundan Hep-B devam dozlarının ayrıca uygulanmasına gerek kalmayacaktır. Altı bileşenli karma aşı sayesinde çocuklara daha az enjeksiyonla daha fazla hastalığa karşı koruma sağlanacaktır.

Kaynaklar:

1. Dünya Sağhk Örgütü www.who.int/worldimmunizationweek 2 Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Aşı Portal www.asi.saglik gov.tr