Dioscorides 500 bitkinin özelliklerini anlatan “De Materia Medica” adlı ilk Farmakope’yi yazdığında damıtma bilinmediğinden uçucu yağlar yerine aromatik çiçek suları çıkarılmasına odaklanmıştır (M.S. 64). Uçucu yağların damıtılması için önemli bir olay 11.yüzyılda sarmal bir soğutma borusun icat edilmesiyle meydana gelmiştir. İbn-i Sina, ilk damıtmayı yaparak uçucu yağlara ve bunların faydalarına daha fazla odak- lanılmasına yol açmıştır. 12.yüzyılda Hildegard adlı bir Alman başrahip tıbbi özellikleri nedeniyle “Lavanta” damıtmıştır. 13. yüzyılda zamanın ilaç endüstrisi doğmuştur. Bundan sonra uçucu yağların bitkilerden damıtılarak elde edilmesi artmıştır. 14. yüzyılda “Kara Ölüm” veya “Kara Veba” milyonlarca insanı etkisi altına aldığında, bitkisel preparatlar bu korkunç katil ile savaşmaya yardımcı olmak için yoğun bir şekilde kullanılmıştır. 15. yüzyılın sonlarına doğru bir simyacı, tıp doktoru ile radikal bir düşünür olan Paracelcus, “Essence” “öz” terimini türetmekle tanınmıştır. Ve çalışmaları simyanın doğasına kökten meydan okuyarak bitkileri ilaç kullanmaya odaklanmıştır. 16. yüzyılda bir eczacıdan yağ satın alınmaya başlanılmış ve birçok uçucu yağ piyasaya sürülmüştür. 19. yüzyıl, uçucu yağların ana bileşenleri izole edildiğinden bilimsel olarak önemli hale gelmiştir. 20. yüzyılda uçucu yağların bileşenlerini ayırma bilgisi, sentetik kimyasallar ve ilaçlar oluşturmak için kullanılmıştır. Ana bileşenleri ayırmanın ardından bileşenleri tek başına veya sentetik formda kullanmanın ekonomik ve terapötik açıdan faydalı olacağına inanılmıştır. Bu durum tıbbi ve aromatik fayda için uçucu yağların kullanımını zayıflatmıştır.
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de doğal ürünlere ilginin artmasının devam ettiği görülmektedir. Bu bağlamda 2005 yılında ülkemizde Aromaterapi Derneği kurulmuştur. 2014 yılında Aromaterapi Derneğine birçok eczacı üye olmuştur. Şu anda “Aromader” Aromaterapi Derneği adı altında çalışmalarına devam etmektedir.
Aromader Aromaterapi Derneği temel amacı ve faaliyet alanı, Türkiye’de aromaterapi alanında kamuoyunda farkındalık yaratmak, eğitim ve seminerle aromaterapinin hem uzmanlar hem de geniş kitlelerce bilinirliğine katkı yapmaktır. Sadece ülkemizde değil dünyada da bitkisel sağlık çözümlerinin “her derde deva” olarak bilinçsizce kullanıldığı dikkate alındığında Aromader Aromaterapi Derneği “aromaterapi disiplinin” hem kamuoyunda doğru algılanması hem de doğru uygulamalarla yaygınlaşmasını (standartlar ve etikler belirleyerek) misyon haline getirmeyi hedefleyen bir dernektir.
Eczacılık mesleği; danışanlarıyla bire bir yüz yüze gelen, halkın sağlığını korumada 1. basamak meslek grubudur. Eczacılar tıbbi konvensiyonel ilaçları danışanlarına verirken onların yan etkilerini, aldıkları ilaçlarla etkileşimlerini, hamile, yaş almış, bebek ve çocukların ilaçları nasıl kullanmaları gerektiğini anlattıkları gibi aromaterapide kullanılan uçucu yağları ve diğer maddeleri (sabit yağlar, çiçek suları gibi) güvenli kullanımlarını anlatmaları çok değerli ve önemlidir.
Örneğin; epileptik nöbetler için potansiyel sarsıcı uçucu yağlar bulunmaktadır. Bu uçucu yağlar; Ada çayı (Clary sage) (Salvia officina- lis), Thujon içeriğinden dolayı Solucan otu (Tanacetum vulgare), Pelin otu (Arte- misia absinthium), Zufa otu (Hyssopus officinalis), Kafur (Cinnamomum camphora), Keklik üzümü (Wintergre- en) (Gaultheria Procum- bens), Biberiye (Rosmari- nus officinalis ct.camphor, Rosmarinus verbenen), Civanperçemi (Yarrow) (Ac- hillea millefolium), İspanyol lavantası (Lavandula stoec- has) veya Karabaş otu denir. Ülkemizde; Başak lavanta (Spike lavander- Lavandula spica- Lavandula latifolia).
Hamilelikte ve emzirme döneminde uçucu yağların çok dikkatli kullanılması gerekmektedir. Uçucu yağlar ancak %1 oranında reçetelenmelidir. Ayrıca kısıtlanması gereken uçucu yağlar; Anason (Pimpinella anisum), Keklik üzümü (Gaultheria Procum- bens), Çörek otu (Black Seed Oil) (Nigella sativa), Tarçın kabuğu yağı (Cinna- momum L.), Rezene (Foenicu- lum vulgare), İspanyol lavantası (Lavandula stoechas), Ada çayı (Salvia officinalis) ve Kekik (Thymus vulgaris L.) gibi uçucu yağlar içerdikleri Anetol, Thu- jone Kafur, Metil salisilat, Timo- kinon gibi bileşenlerden dolayı kontredikasyonları olabilir.
Uçucu yağların damıtılması için önemli bir olay 11.yüzyılda sarmal bir soğutma borusun icat edilmesiyle meydana gelmiştir. Ibn-i Sina, ilk damıtmayı yaparak uçucu yağlara ve bunların faydalarına daha fazla odaklanılmasına yol açmıştır. 12.yüzyılda Hildegard adlı bir Alman baş- rahip tıbbi özellikleri nedeniyle “Lavanta” damıtmıştır.
5-12 yaş arası çocuklar, birden fazla ilaç kullanan yaş almış kişiler, ciddi sağlık sorunları olanlar için düşük konsantrasyonlarda (%1’lik=5-6 damla 30 ml sabit yağa) olmasına dikkat edilmesi gerekir. Huş ağacı yağı (Betula pendula), Keklik üzümü (Gaultheria Pro- cumbens) olası Reye Sendromu geliştirme riski ve salisilatlarla bilinen bağlantısı nedeniyle çocuklarda kullanılmamalıdır (RobertTisserand). Fototoksik uçucu yağlar konusunda eczacının danışanını uyarması önemlidir (Bergamot, Mandalina, Defne yaprağı uçucu yağları gibi). Kanser tedavisi sırasında bağışıklık mekanizmaları üzerindeki olası ve öngörülmeyen etkiler nedeniyle kemoterapi veya radyoterapi kürü 1 hafta öncesinden tedavi bittikten 1 ay sonrasına kadar uçucu yağlar- dan kaçınması konularında bir eczacının danışanlarını uyarması aromaterapi açısından oldukça önemlidir.
Kaynaklar
• Robert Tisserand, Rodney Yo- ung. Essential Oil Safety: A Guide for Health Care Professionals. 24 Octo- ber 2013
• Robert B. Tisserand. The Art of Aromatherapy: The Healing and Be- autifying Properties of the Essential Oils of Flowers and Herbs by Robert Tisserand (21-Jul-1977)
• Shirley Price. Practical aromat- herapy: how to use essential oils to restore vitality . 1-January -1993
Ecz. Serap ÖZHAN
Comments